Editor
12-04-2010, 03:24
Araştırmacı yazarların örneği ( KUDVE ), İlmi ile amel eden Alimlerin kaynağı, Muhaddis İmam, takva sahibi, zahid, faziletli, abid, yüksek mevhibeler sahibi, vakarlı ALİM ŞEYH Ebu Abdurrahman ABDULLAH bin Muhammed bin Yusuf bin Abdullah bin Cami el-Herari (1) eş-Şeybi (2) el-Abderi (3) el-HABEŞİ Hicri 1339, Miladi 1920 yılında Somali'nin Herar şehrinde doğdu.
Yetişmesi:
ilmi ve İlim ehlini seven babasının mütevazi evinde yedi yaşında iken sağlam bir şekilde Tecvid kaideleri ile birlikte Kur'an'ı Kerim'i ezberledi. Babası ona beldesinde Fıkıh alanında meşhur olan " el-Muhtasar us-Sağir " ve " el-Mukaddimet ul-Hadramiye " adlı kitapları okuttu. Sonra kendisini İlme adadı ve değişik alanlardaki muhtelif kitapların metinlerini ezberledi. Daha sonra Hadis İlmine ağırlık verdi, Kütübi Sitte ve diğer bazı hadis kitaplarını senetleri ile beraber ezberledi. Hatta şöyle ki ; onsekiz yaşına gelmeden Fetva vermesine ve Hadis rivayet etmesine icazet verildi.
Beldesindeki ve civar bölgelerdeki alimler ile yetinmedi, İlim talep etmek için ve onu ehlinden öğrenmek için Habeşistan ve Somali'nin bucaklarını dolaşarak meşakkatler ve zorluklara katlanarak bir çok yolculuklar yaptı. Ancak o, bu zorlukları ve meşakkatleri önemsemiyordu. Nerede bir Alim duyar ise hemen onun ilminden istifade etmek için oraya sefer düzenliyordu. İşte bu Selef üs-Salih'in ( ÜMMETiN SALİH ÖNCÜLERiNİN) yoluydu.
Keskin zekası ve üstün hafızası Şafii fıkhı, Usul'ü Fıkıh ve fıkıhta ihtilaf yolları alanlarında derinlemesine çalışmalar yaptı. Aynı şekilde Maliki, Hanefi ve Hanbeli Fıkhında da derinleşti. Hatta parmakla işaret edilen ve Habeşistan ile Somali'nin çeşitli yörelerinden kendisine yönelinen birisi haline geldi. Böylece Somali'nin genel Müftü'sü iIan edildi.
Habeşistan ve Somali bölgesinde hadis ravilerinin hayatları, senet ilmi, metinlerin ezberlenmesi, tefsir, hadis, lugat, feraiz ve benzeri ilimlerde olan derin bilgisi ile akranlarına karşı hayli mesafe kaydetti.
Hatta islam'i ilimlerden hiçbir ilmi terk etmedi, hepsini okumaya devam etti ve okuduğu ilimde söz sahibi olup talebelerine öğretmeye devam etmektedir.
( 1 ) Herar Orta Afrika civarlarında kuzeyden Somali Cumhuriyeti ile batıdan Habeşistan,
güneyden Kenya, kuzey doğudan Cubuti Cumhuriyeti ile sınıf olan bir bölgedir. Hicri i 304 Miladi 1887 yılında Somali işgal edildi ve beş bölgeye ayrıldı. Somali'nin bu beş bölgesinden batı yakasında kalan bölgeye denir.
( 2 ) Eş-Şeybi : Kureyş'in Abd ür-dar kolundan Şeybe oğulları diye bilinen kabile ismidir. Kabe'nin örtüsünün bakım ve onarım işlerini Üzerine alan ve günümüze kadar" Şeybe oğulları " diye bilinen kabiledir. Abd üd-dar'ın babası Kabe'nin anahtarlarını Ebu Gabşan el-Huzai'den satın almış ve Hazreti Peygamber Sallallahu Aleyhivesellem'de bu azametli görevi onlara vermiştir. Bakınız: Sebaik uz-zeheb sayfa 68,
( 3 ) EI- Abderi: Hazreti Peygamber Aleylıisselam'ın dördüncü göbekten Ceddi olan Kusay bin Kilab'ın kolundan Abd üd-dar oğullarına nisbet edilen kabile ismidir.
Sonra.bu yüzyılın son çeyrek asrında Kudüs'e yerleşti. Oradan tekrar Şam'a döndü. Şam uleması, özellikle muhaddisleri Şeyh Bedrüddin el-Haseni'nin vefatından sonra onu büyük bir coşku ile karşıladılar. Şam, Beyrut, Humus, Hama, Halep ve benzeri şehirleri dolaştı. Sonra Kimyeriyye semtindeki Kattat Üniversitesine yerleşti ve şöhreti buradan yayılmaya başladı.
Talebelerinin içinde kendisinden yaşça daha büyük olanlar bile vardır. Böylece öğrencilik ile öğretmenliği bir arada yürüttü. Şam uleması talebeleri ile birlikte ona gidip gelmeye başladı. Ondan istifade ettiler, onun faziletini gördüler ve ilmini takdir ettiler. Böylece Şam diyarında" Şeyh Bedrüddin el-Haseni'nin Halifesi" Şam diyarının Muhaddisi lakapları ile tanındı.
Hicri 1370 Miladi 1950 yılında Beyrut'a geldi. Onu Beyrut'un büyük alimlerinden Şeyh Kadı Muhyiddin el-Acuz , Şeyh Muhammed eş-Şerif, el-Bastal Foka camisi'nin imamı Şeyh Abdulvahhab el-Botari, Burcu Ebi Haydar camisi'nin imamı ve müezzini Şeyh Ahmet İskenderani gibi alimler karşılayıp misafir ettiler. Onun maneviyatından feyz alıp ilminden istifade ettiler. Sonra Beyrut'un önemli simalarının evinde toplandığı Şeyh Tevfik el-Hiberi Rahmetullahi Aleyh ile tanıştı. Şeyh Abdurrahman el-Meczub ile görüşüp ondan istifade etti. Eski Fetva dairesi başkanı Şeyh Muhtar el-Alayali ile tanıştı. Şeyh Alayali onun faziletini ve ilminin genişliğini takdir etti. Ona Beyrut'da Fetva dairesinin kefaleti altında bizzat kendi el yazısı ile oturma izni sağladı. Böylece Şeyh Abdullah el-Harari'ye Beyrut mescidlerinde ilmi halkalar düzenleme yolu açılmış oldu.
Hicri 1389 Miladi 1969 yılında Ezher Üniversitesinin Lübnan'daki müdürünün talebi üzerine Ezher Üniversitesinin öğrencilerine Akide dersleri vermeye başladı. Hayatı boyu almış olduğu bütün ilimIeri insanlara öğretmeye devam etmektedir.
Bir çok ulema ondan övgü ile bahsetmiştir. Bunlardan bazıları şunlardır:
Suriye'nin kuzey bölgesinden Şeyh İzzeddin el-Haznevi eş-Şafii en-Nakşibendi.
Şam'daki meşhur Emevi camisi'nin müdürü Şeyh Abdürrezzak el-Halebi
Şeyh Ebu Süleyman ez-Zebibi
Prof. Dr. Said Ramazan el-Buti'nin babası Molla Ramazan el-Buti
Suriye müftüsü Eb ül- Yüsr Abidin Şeyh Abdulkerim er-Rufai
Şeyh Nuh (Ürdün ulemasindan) Şeyh Said Tanatır ed-Dımeşki
Şeyh Ahmed el-Husari
Şeyh Abdullah Sirac el-Halebi
Şeyh Muhammed Murat el-Halebi
Halep Fetva dairesi müdürü Şeyh Suhayb er-Rumi
Humus Kurra'larının hocası Şeyh Abdülaziz Uyun us-Sud - Şeyh Eb us-Suud el-Humsi
Şeyh Fayez ed-Deyritani (Yedi Kıraat'ı Şam'da toplayan Alim)
Şeyh Abdulvahhab Dubs
Suriye'deki Kurra'larin hocası Prof. EI-Halvani
Salih Veli Şeyh Ahmet el-Harun ed-Dımeşki
Şeyh Tahir el-***ali el-Humsi
Şeyh Salah Kiyvan ed-Dımeşki ve diğerleri. Allah Teala hepsinin ilmi ile bizleri faydalandırsm.
Aynı şekilde ondan övgü ile söz eden bazı alimler şunlardır:
Yaktinin Nakşibendi Şeyhi Osman Sıraceddin ; aralarında ilmi ve kardeşlik mektuplaşmaları meydana gelmiştir.
Bağdat'taki "EI-Hadrat ül-***laniyye " camisinde va iz hoca olan Şeyh Abdülkerün el-Beyari
Şeyh Mehmet Zahit Kotku İslambuli ( İstanbullu)
Türklerin meşhur şeyhlerinden, o diyarın ilmi ile amel eden alimlerinden Şeyh [Mahmut el-Hanefi (Mahmut Efendi)
Fas diyarının hadisçilerinden Şeyh Abdullah ve Abdülaziz el-Gammarı
Hint yarım adasının Muhaddislerinden Şeyh Habiburrahman el-Azami, bir çok defa kendisi ile görüştü ve misafırleri oldu.
İlim talebinde bulunduğu ŞahsiyetIer :
Şafil fıkhı, Fıkıh Usulü ve Nahiv İlmini Şeyh Muhammed Abdusselam el-Hararı, Şeyh Muhammed Ömer Cami el-Harari, Şeyh Muhammed Reşad el-Habeşi. Şeyh İbrahim Eb ul-Gays el-Harari, Şeyh Yunus el-Habeşi ve Şeyh Muhammed Sirac el-Ceberti gibi Alimlerden aldı ve onlardan "Elfiyet üz-zübt", "Et-Tenbih", "EI-Minhac", "Elfiyetü ibni Malik" ve Şirazi'nin "EI-Luma" gibi eserlerini okudu. Özellikle arapçayı ve lugat ilimlerini Şeyh Salih Ahmed el-Basir ve Şeyh Ahmed bin Muhammed el-Habeşi gibi alimlerden aldı.
Üç mezheb fıkh'ınıve usulünü Şeyh Muhammed el-Arabi el-Fasi ve Şeyh Abdurrahman el-Habeşiye okuyarak arz etti.
Tefsir ilmini memleketi Cumma' da Şeyh Şerif el-Habeşi' den okudu.
Hadis ilmi ve usulünü bir çok değerli alimden aldı. Bunların bazılarını şöyle sıralayabiliriz. Şeyh Ebu Bekir Muhammed el-Sirac el-Ceberti ( Habeşistan müftüsü) Şeyh Abdurrahman Abdullah el-Habeşi. Mescid-i Haram (Kabe)'deki Kurraların (Kur'an okuyucuları) hocası Salih Muhaddis Ahmed Abdulmuttalip el-Habeşi'nin (4) ders halkalarına katıldı. Ondan ondört Kıraatı okudu.
Buna ilave olarak hadis dersleri aldı ve bir çok hadis kitabını ona okuyarak arz etti. Böylece ondan icazet almaya nail oldu. Daha sonra Şam'a hicret ettiği zaman Şam ulemasından yedi Kıraatı da iyi bilen Şeyh Mahmud Fayiz ed-Dir'atanı'den dersler aldı.
Sonra Mekke'yi vatan edindi Şeyh Seyyid Alevi el-Maliki ve Şeyh Emin el-Ketbi gibi Mekke uleması ile tanıştı. Şeyh Muhammed el-Arabi et-Tebbani'nin ilim meclislerinde hazır bulundu. Şeyh Abdulğafur el-Afgani en-Nakşibendi ile irtibata geçti ve ondan Nakşibendi Tarikatının derslerini aldı. Rufai Tarikatında İcazeti Şeyh Abdurrahman es-Sebsebi el-Hamevi ve Şeyh Tahir el-***ali el-Humsi'den aldı. Allah Teala onların cümlesine Rahmet eylesin,
Daha sonra Medine'ye göç etti ve Medine ulemasından istifade etti.
Şeyh Muhammed bin Ali es-Sıddık el-Bekri el-Hindi el-Hanefi'den hadis dersleri aldı ve icazetini kazandı. Sonra yazma eserleri incelemek, araştırmak ve tedkik etmek üzere Arif Hikmet ve Mahmudiye kütüphanesine devam etti. Böylece Medine'de bir yıl kaldı. Muhaddis Şeyh Abdülkadir Çelebi'nin ve onun talebesi Şeyh İbrahim el-Hateni ile görüştü. İcazet aldığı kimselerin sayısı ise burada zikrettiklerimizden çok daha fazladır.
Eserleri:
İnsanların akidesini düzeltme gayretleri, küfür ehliyle mücadele, heva ve bidat ehlinin fitnelerini söndürıne çalışmaları onu telif ve tasniften ( kitap yazmaktan) alıkoydu. Ancak buna rağmen geriye birçok değerli eserler bıraktı.
Bunları şöyle sıralayabiliriz
(1) Şerhu Elfiyet ül-Iraki (Hadis usulune dair)
(2) Kasidetün fi İtikat ( İtikata dair altmış beyitten oluşan manzum bir eser)
(3) Es-Sırat ül-Mustekım,elinizdeki kitap (Akaide dair basıldı)
(4) Ed-Delil ül-Kavim Ala es-Sırat ül-Mustekım (Akaide dair basıldı)
(5) Muhtasar Abdullah el-Herari el-Kafi bi ilm id-Din ed-Daruri (basıldı) (6) Buğyet üt- Talip li Ma' rifet il-İlmiddin el- Vacip (basıldı)
(7) Et-Teakkub ul-Hasis Ala men Taane fi ma Sahha min el-Hadis (el-Albani'ye bir reddiyedir. Hadis tashihi'ne dair basılmış bir eserdir. Şeyh Abdullah el-Gammari, bu kitap için" kuvvetli güzel bir reddiyedir" demiştir)
(8) Nusret ut-Teakkub ul-Hasis Ala men Taane fi ma Sahha min el-Hadis (basıldı)
(9) Mevlid-i Şerif (basıldı)
(10) Şerhu Akidet ün-Nesefiyye (basıldı)
(11) Şerhu Akidet üt-Tahaviyye (basıldı)
(12) Şerhu Elfiyet üz-Zübd (Şafil fıkhına dair)
(13) Şerhu Metni Ebi Şuca (Şafil fıkhına dair)
(14) Şerh us-Sırat ul-Mustekım (basıldı)
(15) Şerhu Metn il-Uşmaviyye (Maliki fıkhına dair)
(16) Şerhu Mütemmimet ül-Ecrumiyye (Nahiv ilmine dair)
(17) Şerh ul-Beykuniyye (Hadis usulüne dair)
(18) Sarih ul-Beyan fi Reddi Ala men Halef el-Kur'an (basıldı)
(19) EI- Makalat üs-Sünniyye fi Keşfi Dalalat ül-Ahmet ibni Teymiyye (basıldı)
(20) Kitab üd-Dürr un-Nadid fi Ahkam it-Tecvid (basıldı)
Şahsiyeti :
Şeyh Abdullah el-Herari, Allah Celle Celaluhu'dan çok korkan, mütevazi, ibadetlerine düşkün, Allah Teala'yı çok zikreden, aynı anda ilim ve zikir ile meşgul olan Zahid bir kişiliğe sahiptir. Onun zikir, okuma, tedris, vaaz ya da irşad ile meşgul olmadığı bir an bile göremezsiniz. Allah'ı tanıyan Kur'an ve Sünnet'e bağlı, keskin zekalı, delili ve hucceti kuvvetli, meseleleri yerli yerince değerlendiren hikmet sahibi bir kimsedir. Şeriat'a muhalefet edene şiddetli bir şekilde karşı çıkar, Emri bil Ma'ruf ve Nehyi an il-Munker (iyiliği emretme, kötülükten men etme) meselesinde yüksek himmetlere sahiptir. Hatta Bidat ve Delalet ehli ona haset edip kin bağladı. Ancak Allah Teala iman eden salih kullarını müdafaa eder.
Bir ilim hakkında konuştuğu zaman onu dinleyenler, o ilmin önemli noktalarını ve temel kaidelerini mükemmel bir şekilde özetlediğine hayran kalırlar ve hayranlıklarını gizleyemezler. Aynı zamanda kendisine birisi, bildiği bir ilim hakkında bir şey söylediği zaman o kimseden istifade etmek için o ilmi hiç bilmiyormuş gibi o kişiyi dinler, tıpkı şairin dediği gibi;
" Onu, kulağı ve kalbi ile, sözü dinlediğini görürsün, Halbuki O, osözü çok daha iyi bildiği halde! .. "
İşte bu özetlemeye çalıştığımız müellifın hayatıdır. Şayet geniş çaplı anlatmaya kalksaydık sayfalar dar gelir kalemler tükenirdi. Ancak zikrettiğimiz şeyler zikretmediklerimizin bir göstergesidir.
( *) Sultan 2. Abdülhamit döneminde Sadrazamın fermanı ile Mescid-ı Haram'ın imamlığına tayin edilen Habeşistan 'lı alim.
Yetişmesi:
ilmi ve İlim ehlini seven babasının mütevazi evinde yedi yaşında iken sağlam bir şekilde Tecvid kaideleri ile birlikte Kur'an'ı Kerim'i ezberledi. Babası ona beldesinde Fıkıh alanında meşhur olan " el-Muhtasar us-Sağir " ve " el-Mukaddimet ul-Hadramiye " adlı kitapları okuttu. Sonra kendisini İlme adadı ve değişik alanlardaki muhtelif kitapların metinlerini ezberledi. Daha sonra Hadis İlmine ağırlık verdi, Kütübi Sitte ve diğer bazı hadis kitaplarını senetleri ile beraber ezberledi. Hatta şöyle ki ; onsekiz yaşına gelmeden Fetva vermesine ve Hadis rivayet etmesine icazet verildi.
Beldesindeki ve civar bölgelerdeki alimler ile yetinmedi, İlim talep etmek için ve onu ehlinden öğrenmek için Habeşistan ve Somali'nin bucaklarını dolaşarak meşakkatler ve zorluklara katlanarak bir çok yolculuklar yaptı. Ancak o, bu zorlukları ve meşakkatleri önemsemiyordu. Nerede bir Alim duyar ise hemen onun ilminden istifade etmek için oraya sefer düzenliyordu. İşte bu Selef üs-Salih'in ( ÜMMETiN SALİH ÖNCÜLERiNİN) yoluydu.
Keskin zekası ve üstün hafızası Şafii fıkhı, Usul'ü Fıkıh ve fıkıhta ihtilaf yolları alanlarında derinlemesine çalışmalar yaptı. Aynı şekilde Maliki, Hanefi ve Hanbeli Fıkhında da derinleşti. Hatta parmakla işaret edilen ve Habeşistan ile Somali'nin çeşitli yörelerinden kendisine yönelinen birisi haline geldi. Böylece Somali'nin genel Müftü'sü iIan edildi.
Habeşistan ve Somali bölgesinde hadis ravilerinin hayatları, senet ilmi, metinlerin ezberlenmesi, tefsir, hadis, lugat, feraiz ve benzeri ilimlerde olan derin bilgisi ile akranlarına karşı hayli mesafe kaydetti.
Hatta islam'i ilimlerden hiçbir ilmi terk etmedi, hepsini okumaya devam etti ve okuduğu ilimde söz sahibi olup talebelerine öğretmeye devam etmektedir.
( 1 ) Herar Orta Afrika civarlarında kuzeyden Somali Cumhuriyeti ile batıdan Habeşistan,
güneyden Kenya, kuzey doğudan Cubuti Cumhuriyeti ile sınıf olan bir bölgedir. Hicri i 304 Miladi 1887 yılında Somali işgal edildi ve beş bölgeye ayrıldı. Somali'nin bu beş bölgesinden batı yakasında kalan bölgeye denir.
( 2 ) Eş-Şeybi : Kureyş'in Abd ür-dar kolundan Şeybe oğulları diye bilinen kabile ismidir. Kabe'nin örtüsünün bakım ve onarım işlerini Üzerine alan ve günümüze kadar" Şeybe oğulları " diye bilinen kabiledir. Abd üd-dar'ın babası Kabe'nin anahtarlarını Ebu Gabşan el-Huzai'den satın almış ve Hazreti Peygamber Sallallahu Aleyhivesellem'de bu azametli görevi onlara vermiştir. Bakınız: Sebaik uz-zeheb sayfa 68,
( 3 ) EI- Abderi: Hazreti Peygamber Aleylıisselam'ın dördüncü göbekten Ceddi olan Kusay bin Kilab'ın kolundan Abd üd-dar oğullarına nisbet edilen kabile ismidir.
Sonra.bu yüzyılın son çeyrek asrında Kudüs'e yerleşti. Oradan tekrar Şam'a döndü. Şam uleması, özellikle muhaddisleri Şeyh Bedrüddin el-Haseni'nin vefatından sonra onu büyük bir coşku ile karşıladılar. Şam, Beyrut, Humus, Hama, Halep ve benzeri şehirleri dolaştı. Sonra Kimyeriyye semtindeki Kattat Üniversitesine yerleşti ve şöhreti buradan yayılmaya başladı.
Talebelerinin içinde kendisinden yaşça daha büyük olanlar bile vardır. Böylece öğrencilik ile öğretmenliği bir arada yürüttü. Şam uleması talebeleri ile birlikte ona gidip gelmeye başladı. Ondan istifade ettiler, onun faziletini gördüler ve ilmini takdir ettiler. Böylece Şam diyarında" Şeyh Bedrüddin el-Haseni'nin Halifesi" Şam diyarının Muhaddisi lakapları ile tanındı.
Hicri 1370 Miladi 1950 yılında Beyrut'a geldi. Onu Beyrut'un büyük alimlerinden Şeyh Kadı Muhyiddin el-Acuz , Şeyh Muhammed eş-Şerif, el-Bastal Foka camisi'nin imamı Şeyh Abdulvahhab el-Botari, Burcu Ebi Haydar camisi'nin imamı ve müezzini Şeyh Ahmet İskenderani gibi alimler karşılayıp misafir ettiler. Onun maneviyatından feyz alıp ilminden istifade ettiler. Sonra Beyrut'un önemli simalarının evinde toplandığı Şeyh Tevfik el-Hiberi Rahmetullahi Aleyh ile tanıştı. Şeyh Abdurrahman el-Meczub ile görüşüp ondan istifade etti. Eski Fetva dairesi başkanı Şeyh Muhtar el-Alayali ile tanıştı. Şeyh Alayali onun faziletini ve ilminin genişliğini takdir etti. Ona Beyrut'da Fetva dairesinin kefaleti altında bizzat kendi el yazısı ile oturma izni sağladı. Böylece Şeyh Abdullah el-Harari'ye Beyrut mescidlerinde ilmi halkalar düzenleme yolu açılmış oldu.
Hicri 1389 Miladi 1969 yılında Ezher Üniversitesinin Lübnan'daki müdürünün talebi üzerine Ezher Üniversitesinin öğrencilerine Akide dersleri vermeye başladı. Hayatı boyu almış olduğu bütün ilimIeri insanlara öğretmeye devam etmektedir.
Bir çok ulema ondan övgü ile bahsetmiştir. Bunlardan bazıları şunlardır:
Suriye'nin kuzey bölgesinden Şeyh İzzeddin el-Haznevi eş-Şafii en-Nakşibendi.
Şam'daki meşhur Emevi camisi'nin müdürü Şeyh Abdürrezzak el-Halebi
Şeyh Ebu Süleyman ez-Zebibi
Prof. Dr. Said Ramazan el-Buti'nin babası Molla Ramazan el-Buti
Suriye müftüsü Eb ül- Yüsr Abidin Şeyh Abdulkerim er-Rufai
Şeyh Nuh (Ürdün ulemasindan) Şeyh Said Tanatır ed-Dımeşki
Şeyh Ahmed el-Husari
Şeyh Abdullah Sirac el-Halebi
Şeyh Muhammed Murat el-Halebi
Halep Fetva dairesi müdürü Şeyh Suhayb er-Rumi
Humus Kurra'larının hocası Şeyh Abdülaziz Uyun us-Sud - Şeyh Eb us-Suud el-Humsi
Şeyh Fayez ed-Deyritani (Yedi Kıraat'ı Şam'da toplayan Alim)
Şeyh Abdulvahhab Dubs
Suriye'deki Kurra'larin hocası Prof. EI-Halvani
Salih Veli Şeyh Ahmet el-Harun ed-Dımeşki
Şeyh Tahir el-***ali el-Humsi
Şeyh Salah Kiyvan ed-Dımeşki ve diğerleri. Allah Teala hepsinin ilmi ile bizleri faydalandırsm.
Aynı şekilde ondan övgü ile söz eden bazı alimler şunlardır:
Yaktinin Nakşibendi Şeyhi Osman Sıraceddin ; aralarında ilmi ve kardeşlik mektuplaşmaları meydana gelmiştir.
Bağdat'taki "EI-Hadrat ül-***laniyye " camisinde va iz hoca olan Şeyh Abdülkerün el-Beyari
Şeyh Mehmet Zahit Kotku İslambuli ( İstanbullu)
Türklerin meşhur şeyhlerinden, o diyarın ilmi ile amel eden alimlerinden Şeyh [Mahmut el-Hanefi (Mahmut Efendi)
Fas diyarının hadisçilerinden Şeyh Abdullah ve Abdülaziz el-Gammarı
Hint yarım adasının Muhaddislerinden Şeyh Habiburrahman el-Azami, bir çok defa kendisi ile görüştü ve misafırleri oldu.
İlim talebinde bulunduğu ŞahsiyetIer :
Şafil fıkhı, Fıkıh Usulü ve Nahiv İlmini Şeyh Muhammed Abdusselam el-Hararı, Şeyh Muhammed Ömer Cami el-Harari, Şeyh Muhammed Reşad el-Habeşi. Şeyh İbrahim Eb ul-Gays el-Harari, Şeyh Yunus el-Habeşi ve Şeyh Muhammed Sirac el-Ceberti gibi Alimlerden aldı ve onlardan "Elfiyet üz-zübt", "Et-Tenbih", "EI-Minhac", "Elfiyetü ibni Malik" ve Şirazi'nin "EI-Luma" gibi eserlerini okudu. Özellikle arapçayı ve lugat ilimlerini Şeyh Salih Ahmed el-Basir ve Şeyh Ahmed bin Muhammed el-Habeşi gibi alimlerden aldı.
Üç mezheb fıkh'ınıve usulünü Şeyh Muhammed el-Arabi el-Fasi ve Şeyh Abdurrahman el-Habeşiye okuyarak arz etti.
Tefsir ilmini memleketi Cumma' da Şeyh Şerif el-Habeşi' den okudu.
Hadis ilmi ve usulünü bir çok değerli alimden aldı. Bunların bazılarını şöyle sıralayabiliriz. Şeyh Ebu Bekir Muhammed el-Sirac el-Ceberti ( Habeşistan müftüsü) Şeyh Abdurrahman Abdullah el-Habeşi. Mescid-i Haram (Kabe)'deki Kurraların (Kur'an okuyucuları) hocası Salih Muhaddis Ahmed Abdulmuttalip el-Habeşi'nin (4) ders halkalarına katıldı. Ondan ondört Kıraatı okudu.
Buna ilave olarak hadis dersleri aldı ve bir çok hadis kitabını ona okuyarak arz etti. Böylece ondan icazet almaya nail oldu. Daha sonra Şam'a hicret ettiği zaman Şam ulemasından yedi Kıraatı da iyi bilen Şeyh Mahmud Fayiz ed-Dir'atanı'den dersler aldı.
Sonra Mekke'yi vatan edindi Şeyh Seyyid Alevi el-Maliki ve Şeyh Emin el-Ketbi gibi Mekke uleması ile tanıştı. Şeyh Muhammed el-Arabi et-Tebbani'nin ilim meclislerinde hazır bulundu. Şeyh Abdulğafur el-Afgani en-Nakşibendi ile irtibata geçti ve ondan Nakşibendi Tarikatının derslerini aldı. Rufai Tarikatında İcazeti Şeyh Abdurrahman es-Sebsebi el-Hamevi ve Şeyh Tahir el-***ali el-Humsi'den aldı. Allah Teala onların cümlesine Rahmet eylesin,
Daha sonra Medine'ye göç etti ve Medine ulemasından istifade etti.
Şeyh Muhammed bin Ali es-Sıddık el-Bekri el-Hindi el-Hanefi'den hadis dersleri aldı ve icazetini kazandı. Sonra yazma eserleri incelemek, araştırmak ve tedkik etmek üzere Arif Hikmet ve Mahmudiye kütüphanesine devam etti. Böylece Medine'de bir yıl kaldı. Muhaddis Şeyh Abdülkadir Çelebi'nin ve onun talebesi Şeyh İbrahim el-Hateni ile görüştü. İcazet aldığı kimselerin sayısı ise burada zikrettiklerimizden çok daha fazladır.
Eserleri:
İnsanların akidesini düzeltme gayretleri, küfür ehliyle mücadele, heva ve bidat ehlinin fitnelerini söndürıne çalışmaları onu telif ve tasniften ( kitap yazmaktan) alıkoydu. Ancak buna rağmen geriye birçok değerli eserler bıraktı.
Bunları şöyle sıralayabiliriz
(1) Şerhu Elfiyet ül-Iraki (Hadis usulune dair)
(2) Kasidetün fi İtikat ( İtikata dair altmış beyitten oluşan manzum bir eser)
(3) Es-Sırat ül-Mustekım,elinizdeki kitap (Akaide dair basıldı)
(4) Ed-Delil ül-Kavim Ala es-Sırat ül-Mustekım (Akaide dair basıldı)
(5) Muhtasar Abdullah el-Herari el-Kafi bi ilm id-Din ed-Daruri (basıldı) (6) Buğyet üt- Talip li Ma' rifet il-İlmiddin el- Vacip (basıldı)
(7) Et-Teakkub ul-Hasis Ala men Taane fi ma Sahha min el-Hadis (el-Albani'ye bir reddiyedir. Hadis tashihi'ne dair basılmış bir eserdir. Şeyh Abdullah el-Gammari, bu kitap için" kuvvetli güzel bir reddiyedir" demiştir)
(8) Nusret ut-Teakkub ul-Hasis Ala men Taane fi ma Sahha min el-Hadis (basıldı)
(9) Mevlid-i Şerif (basıldı)
(10) Şerhu Akidet ün-Nesefiyye (basıldı)
(11) Şerhu Akidet üt-Tahaviyye (basıldı)
(12) Şerhu Elfiyet üz-Zübd (Şafil fıkhına dair)
(13) Şerhu Metni Ebi Şuca (Şafil fıkhına dair)
(14) Şerh us-Sırat ul-Mustekım (basıldı)
(15) Şerhu Metn il-Uşmaviyye (Maliki fıkhına dair)
(16) Şerhu Mütemmimet ül-Ecrumiyye (Nahiv ilmine dair)
(17) Şerh ul-Beykuniyye (Hadis usulüne dair)
(18) Sarih ul-Beyan fi Reddi Ala men Halef el-Kur'an (basıldı)
(19) EI- Makalat üs-Sünniyye fi Keşfi Dalalat ül-Ahmet ibni Teymiyye (basıldı)
(20) Kitab üd-Dürr un-Nadid fi Ahkam it-Tecvid (basıldı)
Şahsiyeti :
Şeyh Abdullah el-Herari, Allah Celle Celaluhu'dan çok korkan, mütevazi, ibadetlerine düşkün, Allah Teala'yı çok zikreden, aynı anda ilim ve zikir ile meşgul olan Zahid bir kişiliğe sahiptir. Onun zikir, okuma, tedris, vaaz ya da irşad ile meşgul olmadığı bir an bile göremezsiniz. Allah'ı tanıyan Kur'an ve Sünnet'e bağlı, keskin zekalı, delili ve hucceti kuvvetli, meseleleri yerli yerince değerlendiren hikmet sahibi bir kimsedir. Şeriat'a muhalefet edene şiddetli bir şekilde karşı çıkar, Emri bil Ma'ruf ve Nehyi an il-Munker (iyiliği emretme, kötülükten men etme) meselesinde yüksek himmetlere sahiptir. Hatta Bidat ve Delalet ehli ona haset edip kin bağladı. Ancak Allah Teala iman eden salih kullarını müdafaa eder.
Bir ilim hakkında konuştuğu zaman onu dinleyenler, o ilmin önemli noktalarını ve temel kaidelerini mükemmel bir şekilde özetlediğine hayran kalırlar ve hayranlıklarını gizleyemezler. Aynı zamanda kendisine birisi, bildiği bir ilim hakkında bir şey söylediği zaman o kimseden istifade etmek için o ilmi hiç bilmiyormuş gibi o kişiyi dinler, tıpkı şairin dediği gibi;
" Onu, kulağı ve kalbi ile, sözü dinlediğini görürsün, Halbuki O, osözü çok daha iyi bildiği halde! .. "
İşte bu özetlemeye çalıştığımız müellifın hayatıdır. Şayet geniş çaplı anlatmaya kalksaydık sayfalar dar gelir kalemler tükenirdi. Ancak zikrettiğimiz şeyler zikretmediklerimizin bir göstergesidir.
( *) Sultan 2. Abdülhamit döneminde Sadrazamın fermanı ile Mescid-ı Haram'ın imamlığına tayin edilen Habeşistan 'lı alim.