İlçe doğusunda ve kuzeyinde Karadeniz, batısında Alaçam, güneyinde Kavak ilçeleriyle çevrilmiştir.
Yüz ölçümü 175.000 hektar. Samsun' a uzaklığı 51 km. dir. Bu Linki Görmeniz İçin SupersatForuma Uye Olmanız Gerekmektedir.
Kızılırmak deltasını kaplayan Bafra ovası güneyde dağlarla çevrilidir. Bunlardan en yükseği 1224 m. ile Nebyan dağıdır. Bu dağlar Canik dağlarının uzantılarıdır.
Bafra'nın en büyük, Türkiye'nin ise en uzun akarsuyu Kızılırmak bu dağları derin bir vadi ile geçerek ovaya ulaşır. Bafra ovası tamamen Kızılırmak tarafından oluşturulmuştur. Irmağın denize yakın kısımlarında birçok göl oluşmuştur. Nebyan dağının etekleri ise yayla durumundadır.
Kızılırmak'ın uzunluğu 1151 km'dir. Sivas'taki Kızıl Dağ'dan doğar, Orta Anadolu'da geniş blr yay çizerek Bafra'dan denize dökülür. En çok Nisan ve Temmuz dönemlerinde su taşır.
Kızılırmak'ın denize döküldüğü yerde oluşmuş göller, ırmağın her iki yakasında da yeralır. Batıdaki göl Karaboğaz, Doğudaki ise balık gölüdür. Doğu yakada yeralan göllerin başlıcaları şunlardır; Dutdibi, Liman, Hayırlı, Çernek, Uzungöl. Tombulgöl, İncegöl. Göllerin çevresi sazlık ve bataklıktır. Ancak; ormanlık alanlarda göze çarpar.
Bafra'nın tarihi M.Ö. 5000 yıllarına kadar uzanmaktadır. İkiztepe ören yerinde yapılan araştırmalarda Kalkolitik Döneme (M.Ö. 5000-4000) ait yerleşmelerin izine rastlanmıştır.
İkiztepe ören yerinde İ.Ö. 4000 yıllanndan İ.Ö 1700 yıllarına kadar 2300 yıl boyunca sürekli yerleşim yapıldığı anlaşılmıştır. Burada Eski Tunç Çağı (M.Ö 3000 - 2000) ve Erken Hitit (M.Ö 1900 - 1800) dönemi kültürlerinin izlerini taşıyan çok sayıda eser ve kalıntı bulunmuştur. M.Ö 670 yıllannda Paflagonların'da Kızılırmak vadisinde yaşadıkları bilinmektedir.
M.Ö 6.yy'da Lidyalıların eline geçen bölgeyi M.Ö 546 da Persler istila etmiştir. İkiztepede Helenistik döneme (M.Ö 330-30) ait bir anıt mezarda bulunmaktadır.
Bu bölge M.Ö 47'de önce Roma, sonra da Bizans egemenliğine girmiştir. 1071 Malazgirt savaşından sonra Selçukluların eline geçen Bafraya, 1214 yılında Anadolu Selçuklu Hükümdarı İzzettin Keykavus Türkmen aşiretlerini yerleştirmiştir. 1243'de başlayan Moğol istilaları Selçuklu İmparatorluğunun yıkılması ve Türk beyliklerinin kurulmaya başlamasına neden olmuştur. İşte bu dönemde bölgede küçük bir Selçuklu beyliği olan BAFRA BEYLİĞİ kurulmuştur. 1460'da ise Bafra Osmanlı hakimiyetine girmiştir.
Bafra adının; Kızılırmağın denize açıldığı yerde, (M.Ö 521 yıllarında Fenikeliler zamanında) ticaret gemilerinin yanaştığı koylara kurulan, ticaret evlerine, Bafra denilmesinden geldiği sanılmaktadır.
Bafra İlçesi Osmanlı İmparatorluğu devrinde Trabzon iline bağlı Canik Sancağına aıt bir yerdi. Hangi tarihte kaza merkezi olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Salname kayıtlarına göre 1854 yılı sonlarında kaza merkezi olduğu anlaşılmaktadır.
İmparatorluk zamanında 1876 harbinden sonra Kırım'dan Bafraya çok sayıda Türk gelmiştir. Daha sonralan çıkan Balkan ve I. Dünya savaşları Türk halkının azalıp, fakirleşmesini, azınlık olmalanna rağmen Rum ve ermenilerin iktisadi hayatı ellerine geçirip zenginleşmelerini sağlamıştır. Bundan dolayı cesaretlenerek Rum-Pontus İmparatorluğunu kurma hevesine kapılan ermeni ve rumlar mavri mira cemiyetini kurmuşlardır.
Fakat 1919'da Milli Mücadelenin başlamasıyla bu amaçlan gerçekleşememiş, daha sonrada Batı Trakya'daki Türklerle değiştirilmişlerdir.
Bafra, Cumhuriyetin kurulmasından bu yana idari Teşkilatta Samsun ilinin büyük bir ilçesi olarak yerini muhafaza etmiştir.
Görülmeli -Gezilmeli
Bilinen geçmişi M.Ö. 5000-4000 yıllanna dayanan ve günümüze kadar sürekli yerleşim yapıldıgı anlaşılan Kızılırmak ağzı ve çevresi tarihi ve Kültürel eserler bakımından yüklüce bir mirasa sahiptir.
1971 yılından itibaren İkiztepe köyü sınırlarında bulunan İkiz Tepe ören yeri ve çevrede yapılan yüzey araştırmalarında 57 höyük tipi, 6 düz yerleşim yeri, 25 antik çağ ile hemen sonrasına ait kalıntı, 48 tümülüs, 5 kaya mezarı, 3 mezarlık, 1 kale, 1 hamam, bir köprü bulunmuştur.
İkiztepe'de, elde edilen bulgular, burada Erken Hltit dönemine ait önemli bir kentin olduğunu belgelemektedir. İkiztepe ören yerindeki en yüksek tepe ilk Tunç Çağı III. zamanında (M.Ö 2300 - 2100) mezarlık olarak kullanılmış. Eski Anadoluda bulunan mezarlıklardan en büyüğü olan bu mezarlıkta 623 adet mezar tespit edilmiştir. Çıkanlan toplam 690 iskelet üzerinde yapılan antropolojik araştırmalar sonucu ölüm yaşları ve cinsiyetleri belirlenmiştlr. Aynca iskeletlerden 8'inde bilinçli beyin ameliyatları yapıldığına dair izler görülmüştür. Ameliyat yapılanlardan bazılarının ameliyattan hemen sonra öldüğü; bazılarının ise 10 yıla varan sürelerde yaşamlarını sürdürdükleri anlaşılmıştır.
İkiztepe ören yerindeki bu en yüksek tepe daha sonra Helenistik çağda (M.Ö 330-30) bir Tümülüs (Yığma Mezar) olarakta kullanılmıştır. Kesme taştan inşa edilmiş olan tümülüsün Anıt Mezarı, biri büyük, biri küçük iki mezar odası ile Tonozlu girişinde uzunluğu 9 m'yi bulan bir dramos (giriş koridoru) dan oluşmaktadır. Anıt Mezar aslına uygun olarak düzenlenmiş ve ziyarete açılmıştır.
İkiztepe'nin Kızılırmak nehrinin Bafra delta ovasını meydana getirmeden önce, Kızılırmak'ın denize döküldüğü mevkide kurulmuş olduğu anlaşılmaktadır. Kızılırmak nehrinin batısında yeralan İkiztepe, şimdi Karadeniz'den 7 km, nehirden ise 2 km. kuş uçusu uzaklıktadır.
İkiztepe'de yapılan kazılar sonucu insanların ahşap evlerde oturdukları, yaşamlarını hayvancılık, avcılık ve balıkçılıkla sürdürmüş oldukları saptanmıştır.
Kazılarda çıkarılar silah, alet, takı ve semboller İkiztepe halkının Anadolu madencilik sanatının gelişiminde büyük rol oynadıklannı göstermektedir. Yine kazılarda ortaya çıkan fırınlar ve taş kalıplar madeni eşyaların İkiztepede yerel olarak imal edildiğini ispatlamıştır. Madeni eşyalarda bakırın, arsenikle karışımını kullanmışlardır. Bakırı Merzifon yöresinden, Arseniği ise Gümüşhacıköy civarından elde ettikleri anlaşılmaktadır. Arsenikli bakırdan yapılmış bulunan 1000'in üzerinde eser Anadolu'nun en eski ve önemli kolleksiyonlarından birisini oluşturmaktadır.
İkiztepe'de ortaya çıkartılan 6000 civarındaki, pişmiş toprak, kemik, boynuz, taş ve maden eserler Samsun Arkeolojl Müzesinde sergilenmektedir.
İkiztepe ören yeri, Kültür Bakanlığınca arkeolojik alan olarak tescil edilmiş ve kamulaştırılmıştır.
Bafra'daki diğer arkeolojlk alanları da şöyle sıralayabiliriz
Höyükler ; Hacıbaba Tepesi, Azaytepe, Tepetarla, Tödüğün Tepe, Tepecik, Elmacık Tepe, Karaşeyh, Ömer Usta Çiftliği, Paşaşeyh, Aşağı Tepe, Katırdamı- Tepecik, Zahna Mahallesi, Böğürtlen, Cevizllk ve Kocalöp, Beylik Köy, Kelbeş Tepe, Tepecik, Kapıkaya, Hoşkadem Tepe, Çitlek Tepe, Sivri Tepe, Külcüler, Sorgunlu, Son Tepe, Özübüyük, Tingiller Tepe.
Tümülüsler ; Köfteroğlu, Som Tepe, Sorgunluk, Aşağı Tepe
Ören Yerleri ; Soğukçam, Cırıklar, Bakırdere, Özübüyük.
Bu arkeolojlk alanlar (Höyükler-Tümülüsler-Örenyerleri) genellikle Bafra'nın güney ve güney batısında yeralır. Buralarda yapılan kazılarda ele geçen kalıntıların çoğunda eski bronz ve Erken Hitit kültürünün izleri görülmüş. Ayrıca M.Ö 3000-2000 yılları, Genç Antik Çağ ve Roma devri kültürlerinin izlerine de rastlanmıştır.
Kaleler
Bafra'da Martı Kalesi ve Asar Kale olmak üzere iki kale kalıntısı vardır. Bunlardan Martı Kalesi harabe halindedir. Helenistik döneme aittir.
Asar Kale'de harabe halindedir. Kızılırmak vadisinde Ağsar köyünde bulunan kale M.Ö 1000 yıllarına tarihlenmiştir. Sarnıç kuyuları, eskl hapishanesi ve sur kalıntılan günümüze kadar gelmiştir. Ayrıca kapalı çarşı olduğu sanılan bir Galeri ve yontma taştan heykelcikler de bulunmuştur.
Paflagonya Kaya Mezarları ; (M.Ö 700) da, Asar kalesinin olduğu bölgede Kızılırmak vadisinde dikkat çeken tarihi yapılardır.
Camiler
Büyük Cami (1670); Tayyar Paşa Cami (1869), Çarşı Cami (1865), Nuri İbrahimCami (1887), Dabakhane Cami (1766)
Çeşme, Alibey Çeşmesi (1751), Hüseyin Bey Çeşmesi, Kadı Çeşmesi (1778), Mescit Çeşmesi (1840), Taşlı Çeşme
Camiier, Türbeler, Hamamlar, Çeşmeler ve Betesten Osmanlı dönemine ait tarihi yapılardır.
Samsun-Sinop karayolu Kızılırmak geçişi üzerindeki Çetinkaya Köprüsü [1937] de Bafranın eski yapılanndandır.
Gezi ve Mesire Yerleri
Kızılırmak Deltası
Bafra'nın doğusundan batısına 60 km'Iik bir kıyı şeridine sahiptir. Bu delta 50.000 hektarlık bir alanı kaplar. Delta'da balık gölleri, kıyı kumulları, çorak adalar, kuru ve su basar çayırlar, sazlıklar, çamur düzîükleri ve tarım alanları yeralır.
Kızılırmak Deltası uzun yıllardan beri kuş varlığı açısından son derece önemli bir yer olarak bilinmektedir. Deltanın sahilleri denize girmek ve güneşten vararlanmak isteyenler için idealdir.
Balık Gölleri
İlçenin 20 km kuzey batısında Kızılırmak'ın iki yakasında yeralırlar. Bu göller irili ufaklı 33 parçadan oluşur. Toplam alanı 8000 hektardır. GöIlerden bazıları: Karaboğaz Gölü, Balık Gölü, Liman Gölü, Dut dibi Gölü, Uzungöl, Hayırlı Göl, İnce Göl, Çernek Gölü, Tombul Göldür. Çevresi sazlık ve bataklıkta olan bu bölgemiz kuş gözlemciliği açısından dört mevsim çok önemli bir potansiyele sahiptir. Bu bölgemiz ülkemizin en önemli sulak alan eko-sistemlerinden birinl oluşturur.
Kızılırmak Deltası ve Balık Gölleri'ni sadece Bafra İlçesinde değil Alaçam, Bafra, 19 Mayıs ilçeleri topraklarında bir bütün oiarak düşünmeliyiz.
Baraj Gölleri
AItınkaya ve Derbent Barajlarının gölleri ve çevresindeki ağaçlık alanlar Bafra*nın görülmeye değer köşelerindendir. Piknik yapmak ve dinlenmek amacıyla girilecek yerler olması yanında; oltayla veya ağlı balık avlamak içinde uygun mekanlardır. Altınkaya barajının, sol tarafından 1 km içerde bulunan şelalenin çevresinde dinlenme ve mesire yeri olarak eşsiz güzelliktedir.
Ayrıca Yeşilyazı köyünde kumu çok güzel olan sahil, denize girmek için biraz derinse de balık tutmak için idealdir.
Etkinlikler
Karpuz Şenlikleri
Bafra karpuzunu tanıtmak ve üreticiyi daha iyi ürün elde etmeleri Için teşvik etmek amacıyla her yıl Ağustos ayının son haftası yapılır ve 2 gün sürer.
Sele-Sepet Top Kandil Şenlikleri: Her yıl Ramazan ayının 15. gecesi çocuklara şeker dağıtmak, el feneri ile ev ziyaretleri yapmak, halk oyunları oynamak, mani söylemek vb. gibi etkinliklerle kutlanan geleneksel bir gecedir.
Hıdırellez Şenlikleri
Mayıs ayının 6. günü bahann gelişinl kutlamak Için yapılır. Topluca mesire yerlerine gidilip. piknik yapılır. oyunlar oynanır. Yakılan ateşlerin üzerinden atlanır, dilekler tutulup adaklar kesiilr.
Yemekler
Bafra pidesi. köftesi, lokulu vekaymaklı lokumu ile ünlüdür, Lokul tatlı hamurdan içine ceviz ve kuru üzüm konularak yapılır; bayram, düğün vb. gibi belirli günlerde misafirlere ikramedilir.
İklim
Orta Karadeniz iklimi hakimdir. İç ve Dağlık kesimler deniz etkisinden uzak olduğu için blraz daha soguktur. Yağışlar bol, nem oranı fazladır. Ocak - Şubat en soğuk; Ağustos ise en sıcak aydır.
Ulaşım
Bafra Samsun'un 51 km batısında, Samsun - Sinop Devlet Karayolu üzerindedir. Her gün her saat Samsun'dan Bafra'ya araç bulmak mümkündür. Ulaşım problemi kesinlikle yoktur.
