Çarşamba'nın ne zaman kurulmuş olduğuna dair kesin bilgiler yoktur. Ancak Yeşilırmak ovası merkezinde kurulu olan ilçenin M.Ö. 4000'lerden bu güne bir yerleşme merkezi olduğuna dair görüşler vardır. Bu Linki Görmeniz İçin SupersatForuma Uye Olmanız Gerekmektedir.
Çarşamba M.Ö. 4000'lerden itibaren Hitit, Frig ve Pers egemenlikleri altında yaşamıştır. M.S. 63'de Roma İmparatorluğuna bağlanmış daha sonra da Bizans topraklarına katılmıştır. Bu durum 1200 yıllarına kadar sürmüştür.
Beylikler döneminde Canik Beylerinden Tacettinoğullarının idaresindeydi. 1428'de Yörgüç Paşa, Hacı Ali Paşa ve Hazinedaroğulları tarafından idare edilmiştir. Çarşamba ilçesi Yeşilırmak'ın doğu yakasından Çay Mahallesi, batı yakasında Sarıcalı Mahallesi olmak üzere bu alanın çevresinde gelişmeye başlamıştır.
Çarşamba'nın ovada merkez rolünü üstlenmesinde, ilki 1370 yılında kurulmuş olan panayırın etkisi büyüktür. Bu panayır Çarşamba günleri kurulduğundan ilçenin adı da buradan gelmiştir.
Osmanlı İmparatorluğu zamanında da idari teşkilatta önemli bir ilçe olarak yerini almış olan Çarşamba'da Cumhuriyetten sonra 1925'de Belediye teşkilatı kurulmuştur. İlçede ilk Tunç Çağı yerleşmeleri olan; Tepecik, Kilise Tepe, Tünbütepe Höyükleri vardır.
Çarşamba ilçe merkezi doğuyaka mezarlığı içinde yer alan Göğceli Camii Anadolu ahşap mimarisinin en güzel örneklerinden birini oluşturmaktadır. 1206 yıllarında yapıldığı tahmin edilen camiye 1335 yılında revak kısımı ilave edilmiştir. Camii tamamen ahşap olup, tek katlıdır. Dış kısmı çok kalın ve yaklaşık 25 m. uzunluğundaki kalasların birbirine geçirilmesi ile yapılmıştır. Caminin en önemli özelliğinden biri yapımında hiç metal çivi kullanılmamış olmasıdır. Caminin etrafındaki mezarlık garipler mezarlığı olarak bilinmektedir. Camii tescil edilmiş tarihi eserler kapsamındadır.
Çarşamba'da Osmanlılar döneminden kalma camiler de vardır. Bunlar; Rıdvan Bey Camii (1781), Abdullah Paşa Camii (1847), Değirmenbaşı Camii ( 1916), Yeni Keten Camii (19 yy. sonları), Kanarya Camii dir. Ayrıca Yaycılar Köyünde de 1619 tarihlerinde yapıldığı tahmin edilen yine ahşaptan Şeyh Habil Camii yer alır. 1931 yılında yapılmış, Çarşamba Köprüsü de, Cumhuriyet döneminin ilçeye en önemli armağanı olarak hala hizmet vermektedir.
GEZİ VE MESİRE YERLERİ:
Çarşamba ilçesi geniş ovalık alanları, Yeşilırmak ve çevresindeki doğal güzellikleriyle gezip görmeye değer yörelerimizdendir. İlçe, Terme ilçesi sınırlarından başlayıp, Tekkeköy ilçesi sınırlarına kadar uzanan sahilinde; Civa burnu istikametinde ilçe merkezine 10-12 km. uzaklıktaki, ince kumlu plajları ve doğal gölleriyle dikkat çeker. Çevresi sazlık olan Çarşamba gölleri su ürünleri açısından zenginlikleri ile meşhurdur.
FOLKLORİK DEĞERLER:
Lozan Barışı'ndan sonra Samsun'a ve dolayısıyla Çarşamba'ya Selanik, İskeçe, Kavala, Kafkasya, Doğu Karadeniz, Gürcistan ve diğer ülkelerden gelenler yerleşmiştir. Bu göçlerle gelen değişik kültürler Çarşamba da zengin bir folklor birikimi oluşturmuştur. Yöre oyunları çok çeşitlidir. Kemençe eşliğinde oynanan Horonlar, davul ve zurna ile oynanan Rumeli oyunları ve Halaylar, bağlama ile oynanan Kol havaları, akordion ile oynanan Kafkas oyunları bu çeşitliliğin örneklerindendir. Çarşamba'da saz yapımı da yaygındır.Yörede Garip, Yaylalı semah ve kerem havaları çoğunluktadır. Çarşamba türküleriyle de ünlüdür. Çarşamba dedikleri, Çarşamba'yı sel aldı bunlardan en ünlüleridir.Mısır Pastası, Mısır Çorbası, Karalahana Çorbası ve Sarması, Kaz Tiridi gibi mahalli yemekler yapılmaktadır.Öğretmenevi'nden de konaklama tesisi olarak yararlanılabilir.
