Şehrin Odunpazarı Semtindebulunan külliye Çoban, Gazi, Melek lakabları ile bilinen Mustafa Paşa, camikapısındaki kitabesine göre 1515 yılında yaptırılmıştır. Cami 20 odalık zaviye,öğretim yeri, misafir yeri, misafir odaları olan imaret halk arasında ve çeşitliyayınlarda zafiye ve medrese olarak bilinmektedir. Zafiyenin ilk açıldığı zamanhangi tarikat için olduğunu bilmiyoruz. Ancak daha sonra Mevlevi dergâhaçevrilmiş. Tekke ve zafiyelerin kapatılmasına kadar bu öyle devam etmiştir, inekülliyeye ait yine külliyeye ait kervansaray da vakfiyede geçmemektedir.Tuhfetül Mimarin’de Mimar Sinan’ın Eskişehir’de bir kervansaray yaptığıkayıtlıdır. Cami Mimar Sinan’a mal edilmektedir. Ancak Mimar Sinan’ıneserlerine ait listelerde bu külliyeden sadece kervansaray’ın ismi geçmektedir.
Bu Linki Görmeniz İçin SupersatForuma Uye Olmanız Gerekmektedir.
CAMİ:
Cami kare planı tek kubbeli birharim ile önündeki beş kubbeli son cemaat yerinden ve kemerlerde renkli taşkullanılmıştır. Onikigen yüksek bir kasnak üzerine oturan kurşun kaplı kubbesioldukça yüksektir. Yüksek bir kaide üzerinde, camiden iki yana taşan son cemaatyerinin batı kanadının gerisinde minare yükselir. Zemini iri taş levhalarlakaplanmıştır. Kapının önü yanlardan düşük seviyededir. Önde altı adet mermersütuna oturan sivri kemerler tarafından taşınan son cemaat yeri kubbeleridıştan oldukça basıktır.
Caminin iç zemini kapı eşiğindenitibaren mihraba doğru yükselir. Caminin içi e yeri zengin kalem işleri ilesüslüdür. Caminin kuzeyinde bulunan şadırvanı 1967 yılında eskisine göreyenilenmiştir Bu Linki Görmeniz İçin SupersatForuma Uye Olmanız Gerekmektedir.
AŞEVİ:
Bu Linki Görmeniz İçin SupersatForuma Uye Olmanız Gerekmektedir.
Tek kubbeli bir yapıdır. İrimoloz taş örgü duvarları güney de ve kubbe kasnağından düzgün kesme taşlakaplanmıştır. Batıda yapıya bitişik olarak kare kaideli sekizgen gövdeli bacasıyüksektir. Kare planlı yapının güneye açılan kapısı küçük kervansaray diyenitelendiren yapı ile karşı karşıyadır. Basık kemerli geniş kapının ahşapkanatları saç kaplıdır. Giriş kapısının solunda küçük bir pencere vardır.Doğuda cami bahçesine bakan kemerli pencerenin yanında bir de mazgal pencerebulunur.
DÜŞKÜNLER EVİ:
Caminin güneyinde zaviye veimaret arasında yer alır. Yan yana kubbeli dört mekândan oluşur. Önü çatılı birrevakla örtülüdür. Dış cepheleri düzgün kesme taş ile kaplıdır.
Kuzeye bakan yapıya iki taraflımerdivenleri olan bir sundurma ile girilir. Sundurma ve revağın çatısı bir sırataş, üç sıra tuğladan oluşan sekiz adet kare direk taşır.
Kubbeler sekizgen kasnaklıdır. Üzerikurşun ile kaplanmıştır.
YEMEKHANE (KÜÇÜK KERVANSARAY):
Camin güneyinde bulunan revaklargerisinde yer alan 20 küçük hücre ile kare planlı, kubbeli ana eyvandan oluşanl planlı yapıdır. Külliye dahilindeki diğer yapılarla birlikte 1515 tarihideMelek Mustafa Paşa tarafından yaptırılmıştır.
Yapıya sekiz basamaklı taşmerdivenle çıkılır. Tuğla malzeme ile inşa edilmiş olan giriş cephesinin ortasındayer alan yuvarlak kemerli açıklıktan eyvan önündeki mekâna girilir.
Bu Linki Görmeniz İçin SupersatForuma Uye Olmanız Gerekmektedir.
TALİMHANE:
Caminidoğusunda yer alan talimhane boyuna dikdörtgen planlı, kubbeli bir yapıdır.Önünde tek kubbeli bir revak vardır.
Külliyedekidiğer yapıtlarla birlikte 1512 tarihinde Melek Mustafa Paşa tarafındanyaptırılan yapı, Vakıflar Genel Müdürlüğünce misafirhane olarakkullanılmaktadır.1997-1998
yılında onarılmıştır.
KERVANSARAY:
Güneye doğru yükselen meyilli birarazide yapılmıştır. Uzun bir dikdörtgen alanı kaplayan han iri moloz ve kesmetaş duvar üstüne tuğla örtüye sahiptir. Ortada dikine sıralanan altı adetayağın taşıdığı tavanı beşik tonozludur.
Hanın zemini taş döşemedir.Güneye doğru hafif bir meyille kademe kademe yükselir. Girişten itibarenduvarların dibinde yüksekçe birer seki bulunmaktadır. Bunlar yolcularıngecelemesine mahsustur. Kuzeyde iki doğu ve batıda yedişer adet ocak yer alır. Ocakların üstündeki yuvarlak kemerlerinüstünde bir de hafifletme kemeri bulunur.
