Nüzul Sebebini Biyormusun Yanılgısı

Allah bizlere gönderdiği, rehber Kur’an dan bahsederken, eşi benzeri olmayan eksiksiz, eğriyi doğrudan ayıran bir nur olduğunu söyler. Onun ipine sarıldığımızda, bizleri en doğruya ulaştıracağı bilgisini de verir.

Peki ayetleri nasıl anlamamız gerektiği konusunda, Allah ın önerisi nedir diye bir soru sorsak, nasıl bir cevap alırız Kur’an dan? Yaradan her konudan nice örnekleri değişik ifadelerle verdik ki anlayasınız dediğine göre, Kur’an ayetlerini de, bizzat verdiği örneklerle açıklıyor demektir. Bir başka deyişle Kur’an ı, bizzat kendisinden dinlemeliyiz, öğrenmeliyiz. Sizce bir kitabı kendi yazarından daha iyi kim anlatır?

Allah çok açık ve net bir hüküm veriyor ve bakın ne diyor.

Araf 174: Belki inkârdan dönerler diye, AYETLERİ BÖYLE AYRINTILI BİR ŞEKİLDE AÇIKLIYORUZ.

Buradan da anlıyoruz ki, Kur’an bizzat kendisini anlatan, açıklayan eşi benzeri olmayan bir rehberdir.

Günümüzde ayetleri anlama konusunda, yaptığımız çabalara karşı, farklı düşüncede ki din kardeşlerimiz, Kur’an ın ayetlerini sizler okuyarak anlayamazsınız, doğru anlamak istiyorsanız, fıkıh kitaplarına bakmalısınız, yardım almalısınız mantığını savunurlar. Çünkü anlamaya çalıştığınız ayetin, NÜZUL SEBEBİNİ bilmek çok önemlidir, Kur’an da nüzul sebebi yazmaz derler.

Gerçektende bu düşünce, doğru olabilir mi? Yani bir ayeti doğru anlayabilmek, ondan faydalanabilmek için, o ayetin ne maksatla indirildiğini eğer bilmiyorsak, bahse konu olay hakkında detaylı bilgi verilmemişse Kur’an, ayeti doğru anlamamız mümkün olmaz mı?

Kur’an a baktığımızda, genel itibariyle Yaradan, indirdiği ayetlerin birçoğunun nüzul sebebinden bahsetmez. Bir kısım ayetler vardır ki bu konuda bilgi verir. Örneğin Zıhar konusunda, peygamberimize hitaben, bu konuda sana sorununu ileten kadınla, konuştuğunuzu duydum der ve Zıhar konusunda ayetini indirir. Buna benzer bazı ayetleri Allah, sebebini söyler hükmünü de verir.

Bu durumda detay vermediği, hükmün hangi nedenden dolayı indirdiğini, özellikle açıklamadığı konularda ne yapmalıyız? Bunu öğrenmek için rivayetlerden yardım mı almalıyız, yoksa Allah ın, sakın emin olmadığın bilginin ardına düşmeyin, ikazını hatırlayarak, yalnız Kur’an ın açıklandığı şekliyle mi anlamaya çalışmalıyız?

Allah eğer ayetin nüzul nedeninden, özellikle Kur’an da bahsetmediyse, bunun çok önemli bir nedeni vardır, önce bunu unutmayalım. Yaradan bizleri asla emin olmadığımız kaynaklara, muhtaç etmeyeceğine göre, bizlere düşen Allah ın açıkladıkları üzerinden ayetleri anlamaya çalışmak olmalıdır.

Sizlere bir örnek vermek istiyorum ki, anlatmak istediğim konu daha iyi anlaşılabilsin.

Tahrim 1: Ey Peygamber, eşlerinin hoşnutluğunu isteyerek, Allah'ın sana helal kıldıklarını niçin haram kılıyorsun? Allah çok bağışlayandır, çok esirgeyendir.

Yukarıdaki ayet çok açık ve net bizlere bir şeyler anlatıyor. Dikkat ederseniz konu hakkında, detay bilgi vermiyor. Bizi de ilgilendiren, konunun detayı değil, ayetten çıkarmamız gereken, kıssadan hisse değil midir?

Peki ne anladınız siz bu ayetten? Nasıl bir ders çıkardınız? Ben anladığımı söylemek isterim. Allah elçisine, sanırım eşleri ile ilgili bir konu hakkında, Allah ın helal olarak hükmettiği, haramlar arasında saymadığı bir konuda, kendi aile içinde, eşlerinin belki de geçici hoşnutluğunu sağlamak adına, Allah ın helal ettiği bir şeye, gerek kendine, gerekse genel anlamda anlaşılacak bir konuda, haram demesi, Allah tarafından uyarılıyor.

İşte bizlerin bu ayetten, alacağımız ders bu kısmı. Yani helal ve haram koyan, yalnız yüce Allah tır. Bu Allah ın elçisi dahi olsa, elçisi tarafından değiştirilemez. Peki Allah bu ayeti, elçisinin aile içi bir sorunu olarak görmeyip önemseyerek, bizlerle Kur’an da niye paylaştı? İşte bu kısmı sanırım, ayetin indirilme nedenini çok daha iyi anlatıyor.

Hatırlayınız günümüze ulaşan öyle hadisler vardır ki, peygamberimizin eşlerinden rivayet edilir. Eğer peygamberimiz helal olan bir şeye haramdır demiş olsaydı ve rabbimiz bu konuda uyarmasaydı, bu konu dilden dile dolaşıp, eşleri tarafından topluma ulaştırılırdı. Tabi sözcükler hangi anlamlara bürünürdü, onu düşünmek bile istemiyorum. Günümüzde bu konuda, bolca örneklerini görüyoruz. İşte bu konuda çok dikkatli olmamızı isteyen, Rabbimizi lütfen doğru anlayalım. Bizlere ulaştırılan rivayetleri, Allah ın rehberiyle birlikte anlamaya çalışalım.

Ayetin bu kadar açık ve anlatmak istediği manayı, net bir şekilde verdiğini gören bazı kişiler, ne yazık ki atalarından intikal eden inancına ters düştüğü için, öyle rivayetler anlatılmıştır ki bu ayetle ilgili, adeta ayetin anlamı bir kenara itilmiş ve emin olamayacağımız çok farklı bir anlam yüklenmiştir. Daha açıkçası, ayet amacından saptırılmıştır, ayetin hükmünün üstü örtülmüştür.

Şimdide sizlere, bu ayetin NÜZUL sebebi ile ilgili günümüze kadar gelen, rivayetlerden birkaç tanesini, sizlere nakletmek istiyorum.

(838 - Hz. Enes (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın zaman zaman birleştiği bir cariyesi vardı. Hz. Aişe ve Hz. Hafsa (radıyallahu anhümâ) (cariyeye temasını önlemek için) peşini bırakmadılar. Sonunda Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) bu cariyeyi nefsine haram etti. Bunun üzerine: "Ey Peygamber, sen zevcelerinin hoşnutluğunu arayarak, Allah'ın sana helâl kıldığı şeyi niçin kendine haram ediyorsun?..." diye başlayan Tahrim süresi nazil oldu.")
Nesâî, İşretu'n-Nisâ, 4, (7, 71).

(Ayetin işaret ettiği hadise şudur: Hz. Peygamber, zevcelerinden Zeyneb binti Cahş’ın evinde bal şerbeti içmiş ve bu yüzden onun yanında biraz fazla kalmıştı. Bu durumu kıskanan iki zevcesi, Âişe ve Hafsa, aralarında kararlaştırıp, Peygamber yanlarına vardığında kendisinden megâfir kokusu geldiğini söylediler. Hz. Peygamber meğâfir yemediğini söyledi. «Demek ki balı yapan arı megâfir yalamış» dedi ve bir daha bal şerbeti içmemeye yemin etti. Surenin bu münasebetle indiği rivayet edilmiştir.)



( Hz. Peygamber'in Medine döneminin ikinci yarısındaki bir tarihte, bir ay süreyle eşlerinden hiçbirisi ile birlikte olmayacağına yemin etmesinin kesin sebebi veya sebepleri hakkında birçok çelişik -ve bu nedenle de toplu olarak değerlendirildiklerinde pek güvenilir görünmeyen- rivayet vardır.


Tam sebebi hâlâ kesin olarak tespit edilememiş olsa da, yukarıda sözü edilen hâdislerden açıkça anlaşılmaktadır ki, evlilik hayatındaki bu geçici duygusal kopukluğun sebebi, Hz. Peygamber'in bazı eşleri arasında ortaya çıkan kıskançlık işaretleriydi.


Ama yine de yukarıda Kur’an'ın bu olaya işaretinin hedefi biyografik olmayıp bütün insanî durumlarda uygulanabilecek bir ahlakî ders vermektir: Bu ders, Allah'ın helâl kıldığı herhangi bir şeyi harâm görmenin, bu davranış başka bir kişiyi veya kişileri memnun etmek için de olsa, kabul edilmezliğidir. Ayrıca bu ders, Kur’an'da sıkça vurgulanan bir gerçeği, Hz. Peygamber'in bir insan olduğu ve bu nedenle beşerî duygusallıklara maruz kalabileceği ve hatta zaman zaman hatalar işleyebileceği (ki Hz. Peygamber'in yaptığı hatalar, ilahî vahiy aracılığıyla kendisine gösterilmekte ve böylece düzeltilmektedir) gerçeğini dile getirmektedir.)



Bahsedilen rivayetleri okudunuz. Ayeti ilk okuduğunuzda bizleri ilgilendirmeyen hiçbir düşünceye kapılmadan, gereken dersleri çıkarmıştık. Ayette bahsedilen konunun detayı da, zaten bizleri hiç ilgilendirmez. İlgilendirseydi, Allah ondanda bahsederdi.


Peki, bu bilgiler ışığında neler düşündünüz? Sanırım kafanız karıştı değil mi? Acaba hangisi doğru? Onu Allah bilir. Bu konuda emin olan, bizlere garanti verebilecek birisi var mı?


Sanırım verdiğim rivayet örneklerinden, en son paragrafta bahsedilen düşünce, ayetin anlatmak istediğine en yakını olsa gerek. Ne diyordu hatırlayalım.


(Bu ders, Allah'ın helâl kıldığı herhangi bir şeyi harâm görmenin, bu davranış başka bir kişiyi veya kişileri memnun etmek için de olsa, kabul edilmezliğidir.)


Sizlere bu konuda, çok dikkatinizi çekecek ve nüzul sebebini biliyor musun düşüncesinin, bizleri ne derece yanıltacağına dair, güzel bir örnek daha vermek istiyorum.


Hicr 24: Yemin olsun, sizin önden gidenlerinizi bilmişizdir; yemin olsun, geriye kalanları da bilmişizdir.


Bu ayetin önce ki ayetine de baktığımızda, hayatı veren bizleriz diyor Rabbimiz. Hicr 24. ayetinde de, yarattığımız kullarımızın, kimin doğru yolda giderek, ön saflarda yerlerini aldığını, kimlerin işi gevşek tutup, Allah ın önerdiği yoldan sapanların, kimler olduğunu çok iyi biliyoruz diyor. Devamında ki ayette de Allah, Hiç kuşkusuz, Rabbindir, evet O'dur onları haşredecek olan diyerek, herkesin hesap vereceğini söylüyor.


Peki, nüzul sebebini biliyor musun diyerek, ayetlere istedikleri anlamları verenler, sizce bu ayetin nüzul sebebini nasıl açıklamışlardır dersiniz? Gelin şimdide ona bakalım. Bakalım da, bu işin tehlikesinin farkına varalım. Aklınızın ucuna bile gelmeyecek bir konuyla, ayetin bağdaştırılmasının tehlikesini göreceksiniz.


(669 - İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın arkasında çok güzel bir kadın namaz kılıyordu. Cemaatten bazıları onu görmemek için ön safa kaçıyor, (münafık ve cahil takımından) bazıları da en arka safa geliyor, rükuya vardığı zaman koltuğunun altından ona bakıyordu. Bu durum üzerine Cenab-ı Hakk şu ayeti indirdi: "Andolsun, sizden öne geçenleri de biz biliriz, geri kalanları da biz biliriz") (Hicr, 24).
Nesai, İmamet (2, 118); Tirmizi Tefsir, Hicr, (3122).

Ne dersiniz, ayetle rivayet edilenin bir ilgisi sizce var mı? Rabbin ayetlerine işte böyle, hiç bahsedilmeyen anlamlar yükleniyor ve ayetlerin böylece üstü örtülüyor, terk ediliyor. Bu ve buna benzer yanlışları yaparak, Kur’an ı rivayetlere göre anlamaya kalkarsak, büyük yanılgılardan kurtulamayız. Ayette bahsedilen konu nerede, verilen rivayet örneğinde ne anlatılıyor? İşte bu konu, bu kadar riskli ve tehlikeli.


Kur’an ı doğru anlamak için, gelin bizzat Kur’an ın kendisine soralım. O bizlere kendisini anlatacaktır, ondan şüphe etmeyelim.


Şöyle düşünelim isterseniz. Allah bizlere indirdiği ayetinin, en güzel bir şekilde anlaşılması için, nüzul sebebini de indirmesi gerekseydi, elbette onu da indirirdi. Eğer yazmamış ise, mutlaka bir nedeni vardır. Lütfen şöyle düşünün. Bir kısım ayetlerin nüzul nedeninden bahsetmiş, peki neden hepsinden bahsetmemiş? Bunu bir eksiklik olarak görmeden, nedenini idrak etmeye çalışalım.


Sanki HÂŞÂ Allah ayetini, en doğru anlaşılması için, eksik indirmiş gibi, sen bu ayetin nüzul nedenini biliyor musun, bilmeden ayeti anlamaya çalışma, günaha girersin diyenler, büyük yanlış yaptıklarını lütfen unutmamalıdırlar.


Allah indirdiği Kur’an ı belirli bir dönem için değil, tüm zamana hükmetmek için göndermiştir. Eğer her konuda, nüzul sebebini Kur’an da söylemiş olsaydı, biliyor ki kulları ayetleri belli bir döneme hapsedip, gelecek nesil terk edeceklerdi. Onun içindir ki Rabbimiz genel olarak, nüzul nedeninden asla bahsetmemiş, konuları genelleme yaparak, tüm zamanın istifadesine sunmuştur.


Böylece her toplum Kur’an ı, kendi dönemine, çağına adapte etsin, halkı o devrin ilmiyle anlasın istemiştir Rabbimiz.


Nüzul sebebini biliyor musun silahını, acımasızca kullananlar, dinide böylece kendi istedikleri şekilde yönlendirmişlerdir. Lütfen bu yanlış yönlendirmelere kanmayalım, Kur’an ı anladığımız dilden, hiçbir etki altında kalmadan, Allah ın Kur’an da verdiği örnek, kıssadan hisseler den yola çıkarak anlamaya çalışalım.


Şunu sakın unutmayalım. Allah sizleri Kur’an dan sorumlu tutuyorum, Kur’an ın ipine sarılın diyorsa, sorumlu olduğumuz hükümleri ve örnekleri anlamak ve imanımızı yaşamak için, bizleri asla rivayetlere muhtaç bırakmayacaktır. Bunu unutmayalım.


Allah bakın Kur’an ı neden indirmiş, onu nasıl açıklıyor.


Nahl 89: (Ey Muhammed!) Her ümmetin kendi içinden üzerlerine bir şahit göndereceğimiz, seni de onların üzerine bir şahit olarak getireceğimiz günü düşün.
SANA BU KİTABI; HER ŞEY İÇİN BİR AÇIKLAMA, DOĞRU YOLU GÖSTEREN BİR REHBER, BİR RAHMET VE MÜSLÜMANLAR İÇİN BİR MÜJDE OLARAK İNDİRDİK.


Yüce Rabbimiz Kur’an ı indirme nedenini, ne kadar güzel açık bir şekilde bildiriyor ve ne diyor?


Bu Kur’an sizlere, sizi ilgilendiren her şeyi açıklaması için gönderdik. Bu kitap doğru yolu gösteren bir rehber olup, böylece rahmet edilmenizin yolunu açacaktır. Bu Kur’an Müslümanlara bir MÜJDEDİR.


Ne dersiniz din kardeşlerim. Kur’an ın, Allah ın söylediği bu vasıfları taşıdığına iman eden bir Müslüman, acaba Kur’an ı anlayabilmek için, Kur’an dan yardım almak yerine, Kur’an ı doğru anlamak için, rivayetlerden yardım alarak anlama yolunu seçerse, sizce doğru bir yol seçmiş olur mu? Bu yol, Allah a ulaşır mı?


Doğru yolu gösteren, rahmet yolunu açan rehber, Müslümanlara müjdeler veren bir nur, Allah katından geliyorsa, nasıl olurda bu kitap anlaşılması için, beşeri bir kaynağa muhtaç olur, bunu da mı düşünemiyoruz?


Saygılarımla Haluk GÜMÜŞTABAK