Türkiyede Digital Savaşlar

Son yapılan araştırmalar Digital TV pazarının 2005’e kadar 100 milyar USD ‘nin üstüne çıkacağını, bağlanan ev sayısının şu andaki 62 milyon dolayından 350 milyon dolayına fırlayacağını ve en büyük yarış ve gayretin kurumsal ve ev kullanıcılarına band genişliği sağlama konusunda yoğunlaşacağını göstermektedir. Şimdi düşünüyorum..., biz bu dünyanın kişi başına düşen çeşitli eşya bakımından “ortalamasını” tutturan bir ülke olarak şu anda 620 bin kadar digital yayın alan eve sahip olmalıydık. Maalesef bildiğim kadarıyla şu anda tüm platformların toplamı olarak bu rakamın yarısını ancak bulmaktayız (DigiTürk =300 bin, Star=280 bin, Cine+=10bin aboneye sahiptir varsayımıyla) . Önümüzdeki 5 yıl içinde (bir terslik olmazsa) yine dünya ortalaması rakamlarıyla ulaşmayı beklememiz gereken rakam 3.5 milyon abonedir. Şimdi bu rakam gözünüze çok gelmesin, hane halkı 5 kişi durumunun süreceği varsayımıyla bu yine de toplumun ancak dörtte biri kadar bir orandır ve bir refah göstergesi de sayılmaz. Bir platformun ayakta durabilmesi için gereken abone sayısının 1 milyonun pek altına düşmeyeceği varsayımıyla da halen bu işin faal olarak içinde görünen 3 grubu (şayet o günleri görebilecek olurlarsa) ancak ayakta tutabilecek bir sayıdır.

Bu işleri ayakta tutabilmekteki en önemli aracın “bandgenişliği” olduğu konusunda hemen herkes hemfikir. Bizde ne var diye bakıyorum. Terrestrial konusunda henüz somut bir durum yok çünkü bu konuda RTÜK 'ün kuralları açıklaması beklenmektedir. . Kablo konusundaki durum ise içimizi karartmaktadır. 46 kanallı mevcut (analog)TV buketi fiyatı da uygun ($5/ay) olmasına rağmen yeterli talep bulmamış, hat erişimi ise sadece belirli merkezi yerleşimlerde kalmıştır. Kablodan internet konusundaki durum ise fahiş fiyat ($60/ay) ve kötü işletmecilik yüzünden tam bir fiyaskodur denebilir. Aslında bu konuda KAIDER üyesi (Kablonet, Ultra, A Net.. ....gibi) 7 şirket başarılı bir çalışma vermekte ve 64K/128K hattı uygun şekilde dağıtmakta, ancak ana omurga (TT-Net) yetersiz kaldığı ve pahalı olduğu için bir gelişme olamamaktadır. (Aslında telefon hatları üzerinden verilen normal internet hizmetinde de durum pek farklı değil. Superonline, E-kolay, Koçnet, Escortnet gibi uydu çıkışı olan birkaç servis sağlayıcı dışında bütün servis sağlayıcıları TTAŞ'nin sunduğu omurgaya bağlandıklarından omurga sıklıkla çökmektedir). Buna rağmen TT’un PayTV ve PPV uygulamalarına geçmeyi tasarladığını duymaktayız. Eylül ayında 7 kanallı bir paralı digital buket planlandığını bunu kısa süre içinde önce 14 daha sonta 21 kanala çıkartacaklarını, digital STB kablo alıcısını $250 satacaklarını duymuştuk. Şu anda 7 li "Cine+ " buketi olarak kabloda deneme yayınındadır. TTAŞ olarak ellerinde QAM kablo alıcıları yeterli miktarda mevcut.

Uydu yayınlarına gelince, Digital Platformlar 1997’den beri gündemde, o yıllarda hükümet yeşil ışık yakmış, bu işle ilgilenen 12 kadar grup ortaya çıkmıştı. Sonunda Digitürk (Çukurova Holding) ve Star Digital (Rumeli Holding) yayınlarına 2000 de resmen başladılar, arkasından da RTÜK yasağı ve davası geldi. Bu arada Cine Digital ve DigiTV ortaya çıktı.

Rumeli Holding’in portföyünde analog Cine5 le başlayan PayTV ve futbol yayın hakları tecrübesi, halen sahip olduğu İnterStar, KralTV, TeleOn gibi kanalları, Star gazetesi, Telsim GSM şebekesi var. Kablo TV kuran Aktif Kablo isimli şirketi var. İmarbank ve Adabank desteğine sahip. Telsim geçtiğimiz sonbaharda 100milyon doların üstünde bir yatırımla dünyanın üçüncü GPRS (General Packet Radio Service) operatörü oldu(İngilterede BTCellNet, almanyada T-Mobile ile birlikte) Mevcut mobil şebeke 9.6kb/s hız bu sistemle 170kb hıza kadar yükselebilmekte, 3G ağlarına hazır hale gelmektedir ve halen Okmeydanı civarında pilot olarak uygulanmaktadır.

Star Digital ‘in Türksat 1C uydusunun 2 transponderinden Nagravision şifreli olarak Kral TV / TeleOn, Sky News, RTL 2 Deutschland, CNBC Europe, Kanal 6, Ritmo Latino yayınları Star1 Kids Time,Star 2 Lady Life, Star 3 Metro, Star Spor kanalları var. Ancak cihaz satışı sırasında Hotbird uydularındaki tüm FTA yayınlar da hesaba dahil edilerek “yüzlerce kanal” olarak takdim edilmektedir. En önemli sorun abone sayısının onca gayrete karşın 100bin rakamına ulaşamaması ve sahip olduğu futbol yayın hakkı sözleşmesi gereği ödemesi gereken $100 milyon mertebesindeki borç nedeniyle Futbol federasyonunun sözleşmeyi iptal etmesi olmuştur. Teleon için 99 yılında deprem 2000 yılında kriz futbol federasyonu yayın haklarından para kazanamamasına hatta büyük zarar etmesine yolaçmıştır. O nedenle ihale bu yıl 3.5 yıl (3.5 sezon olarak) açılmaktadır. Bu ihalede Star Digital'in alması önceden kalan 100 milyon dolar borç bakımından avantaj sağlayacak. Tüm yayın ekibinin hazır durumda olması , atılmış olan Türksat2A sayesinde yeni platform kanallarının hazır duruma gelmesi, ve Star Digital Center'ların yapılanmasını tamamlaması da Star'ın diğer avantajlarını oluşturmaktadır.

Öte yandan Çukurova Holding en büyük GSM şebekesi Türkcell, en eski ISP Superonline ve Akşam gazetesi Show TV gibi büyük medya kuruluşlarına ve Yapı ve Kredi,ve Pamukbank desteklerine de sahiptir. Ericsson (CPG Communication Performer Group Bilgi ve Telekomünikasyon İletişim Sis..) kablo sistemleri dağıtımına sahip. Digital platform için bu güne kadar $500 milyonun üstünde bir yatırım gerçekleştirdiği söylenen Digitürk halen W3 uydusundaki 8 transponderden Cryptoworks şifreli olarak şu kanalları yayınlamaktadır. TV 5 Europe, Euronews , RAI Uno, RTP Internaçional, IP Service 1-8 (Data), BRT Bayindir TV, Reality TV, Isik TV, SporTV, E! Entertaiment, TRT 1, TRT 2, TRT 3, TRT 4 / TRT Gap, University of Hazirik, BBC Prime , Nickelodeon, MCM Euromusique, Mega Music, PRO 7, SAT.1, Alice, MGM, Marco Polo, Leonardo, Kanal 7, Kanal 8, Kanal E, Best TV, Sky News, BBC World, .tv, Extreme Sports, Fashion TV, MiniMax Türkiye, Euronews MTV Europe, VH-1 Export, Fox Kids / Fox Sports World, RAI Uno, ZDF, Show TV, Kanal D, Salon 1, Salon 2, TGRT, ATV, NTV International, CNN Türkiye, Kiss TV, Eurosport, Eurosport News, Hallmark, TV 5 Europe, Salon 3, Salon 4, Digitürk Promo, Vizyon 1-6, Sinema Türk, MovieMax 1,2 International, .TV (The Technology Channel), Marco Polo, Kanal 7, ********* Channel Türkiye, ********* Channel Mediterran. Romantica, MCM Euromusique, Muzzik, Kanal 6, Salon 5, Salon 6, Digitürk Promo, Superonline Promo. Ayrıca 36 kadar Radyo kanalına sahip. Promosyon kampanyasıyla ayda $15 ‘lık abone sözleşmesi karşılığı tüm sistemi “bedelsiz” kuran Digitürk beklediği abone rakamının çok altında bir abone sayısında kalmıştır. OpenTV sözleşmesi ve faal 12 Interaktif kanal uygulamaları bulunan Digitürk halen “ppv, üniversiteye hazırlık kursu, banka ve internet hizmetlerine (deneme) başlamıştır. Digitürk'ün elinde 700.000 kadar hazır decoder cihaz stoğunun hazır bulunduğu söyleniyor. Halen en önemli avantajı 200bin kadar haneye platform yayınlarını ulaştırmış durumda bulunması ve paket yayın için satış kanallarının hazır durumda ( KVK bayileri) bulunmasıdır.

Cine + Digital ise halen Türksat 1C uydusundaki iki transponderden Viaccess şifreli olarak isimli kanalları yayınlamaktadır. Ancak Doğan Medya ve DigiTV olarak düşünüldüğünde arkasında ******* TV, Cinesport, Cine 5, Maxi / SüperSport, Viva, Gala, en büyük medya kuruluşları Hürriyet, Milliyet, Sabah gazeteleri ile Cine5, KanalD, Kanal 6, ATV gibi TV kanalları ve 6 ayda 500bin abone gibi çok hızla büyük bir abone payına ulaşan ISP E-kolay Net bulunmaktadır. Kablo TV sistemleri dağıtıan Simko, Ere ve Ultra vardır. İktisat ve DışTicaret desteklerine sahip. Futbol ihalesini kazanması durumunda Üçüncü GSM İş-Tim (GSM 1800) şebekesi pazarlama işbirliğiyle çok büyük bir güç kazanacaktır. (Maçlara ilişkin ucuz düzenlenmiş digital televizyon “Smartcard” larının gazete bayilerinden “e-kolay CDleri gibi satılmaya başlandığını şimdiden görür gibi oluyoruz. İsteyene Fener maçları, isteyene sadece deplasman maçları veya sadece bu ayın maçları için bir smartcard verebilecektir. ) DijiTiVi 'nin en önemli avantajları kemikleşmiş 350bin kadar analog (Cine5) müşterisi ve seçmiş oldukları Viaccess sisteminin piyasada mevcut digital uydu laıcısı sistemlerine adapte edilmesinin kolay oluşudur. .

Şu anda en kritik 2 tarihi olay önümüzdeki günlerde (bu ay) gerçekleşecek. Bunlardan birisi TT'un satışa hazırlanması, diğeri 19 Ocakta yapılacak olan Futbol federasyonunun ihalesidir. Aslında TTAŞ 'in %33.5 unun blok satışı için hazırlıklar tamamlanmış durumda ve bu satıştan 3.5 milyar dolar mertebesinde bir gelir beklenmektedir. Öte yandan satışın engellenmesi çalışmaları (danıştay) yürütülmektedir. Ayrıca dış piyasada da daha cazip durumdaki global Telco piyasası 350 milyar dolar mertebesinde sermaye beklemekte iken çok kelepir duruma getirilmedikçe TTAŞ mize şu günlerde müşteri çıkmaması olasılığı da oldukça yüksek. Öte yandan elde kalması durumunda mevcut yönetimle işler her geçen gün daha da kötüye gidecektir.

Futbol federasyonunun ihalesine gelince...Rakam 3.5 yıl için $465 Milyondan açılacaktır. Bu piyasada en önemli izleyici (anlayabildiğim kadarıyla) Futbol izleyicisidir, o yüzden Futbolu alabilen kimse oyunu o kazanmış demektir. Tabii diğerleri batmaz ama oldukça hırpalanır. Belirli bir dağıtım mutlaka gerçekleşecek diğer platformlar da izleyicisine Futbol verebilecektir.

TT satılınca elindeki GSM1800 ne olacak. Onu alan da platform işine kalkışacak mıdır? (Çok komik olur)

Futbol dışında ikinci önemli konu da içerik savaşları. Bizdeki platformların ana Hollywood stüdyolarıyla, Columbia Tristar, Time Warner, Polygram, Universal, Dream Works, Buena Vista Int.,Disney,Paramount, 20th Century Fox, Alta Films, MGM, Universal, New Regency, Lauren Films, Miramax, Tri Pictures, Aurum, ve Filmax gibi büyük ABD şirketleriyle çok sıfırlı anlaşmalar yapılacağını sanmıyorum. Yine de Digitürk'ün zaten epey malı var DigiTV ve Star Digitalin ise geniş bir açılımla piyasaya girebilmek için birsürü yeni sözleşme yapması gerekiyor. Türksat 1Cde,1Bde, Hotbirdde, halen bu paketlerin içine girmemiş FTA yayın yapan çok sayıdaki Türk kanalından da,.( NTV, TGRT, MMC TV, Kanal A, Süperkanal, Best TV, TV8, Karadeniz TV, Bilisim 2000, Bravo TV, Galaxy TV, Kanal Tek, Number 1 TV, Genç – Kent, Klas TV, Meltem TV, Mesaj TV, Kibris TV, Bayrak TV International, Flash TV, Eylik TV, CNN Türkiye, Azerbaycan TV, Satellite 2000, EgeTV, OlayTV, PopTV,.vs.vs.) bazılarının bu paketlerin içine gireceğini bekleyebiliriz.

Yeni bazı gözalıcı şov türleri sıradadır. Örneğin "reality" denince aklımıza RTÜK'ün yasakladığı türde yayınlar geliyor. Ancak, Ricki Lake, Jerrry Springer türü (bizim Ayşe Özgün'den biraz farklıdır) şovların tüm dünya gibi bizim yabancı kanal izleyicilerimizde de kitle tabanı yakalaması beklenmelidir. Ayrıca yeni "gözetleme" programları geliyor. Almanyada (RTL) "Big Brother", Amerikada(Fox) "Temptation Island" çok iş yaptı, ve herikisinde de türk vardı, şimdi temelli Türk olanı neden yapılmasın. "Biri Bizi Gözetliyor" diye bir program ShowTV tarafından hazırlanmaya başladı bile. (7 kadın, 7 erkek, 100 gündüz KangooPampa Taxi Orange'ları çalıştıracaklar, 100 gece aynı evde kalacaklar.) Arkası gelecektir hiç kuşkunuz olmasın..

Benim şahsen en çok merakla beklediğim NTV'nin kurucusu Nuri Çolakoğlu'nun risk sermayesiyle kurduğu iki yeni tematik kanal. NMC (New Media Company) ArTV ve HiTechTV adlarıyla iki yeni kanal kuruyor. Bunlardan ilki kültür, sanat, ve belgesel kanalı olarak Türkiye'nin önde gelen belgeselcilerini çatısı altında toplayarak kendi prodüksiyonlarını yapacak. Ayrıca BBC ile anlaşması var. HiTechTV ise "Günlük hayata giren teknoloji ürünlerinin hayatımızı nasıl etkilediğini gösteren programlar yayınlayacak. yeni ekonominin pusulası olacak. Genel müdürü Bülent Baytorun ve arkasında güçlü bir internet operasyonu olacak.

Bütün bunlar çok heyecan verici, bir taraftan canını dişine takmış birşeyler yapmak için (kriz mriz demeden) parçalanan insanlar var. Öte yanda yasal statükomuz (mümkün olsa hepsini bir vuruşta yıkıp devirmeye hazır) beklemede. RTÜK yayınların reklam gelirlerinden pay alarak çalışmaktadır. Peki paralı kanallarda reklam yok......RTÜK nasıl pay alacak ??..... Benim yayıncıyla yaptığım sözleşmenin arasına girip pay alması biraz tuhaf kaçmaz mı?.... Sonra diyelim paramla seyrettiğim FoxKids 'i Pokemonları gösteriyor diye kapattı. Bu insan hakları ihlali olmaz mı?......Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bu işe ne der??

***** yayın olmayacaktır. (Avrupanın tüm buketlerinde var, ayrıca çok sayıda bağımsız paralı kanalda var. Biliniz ki bunların en geniş kitle izleyicisi Müslüman ülkelerin halklarındandır.)

Kuveyt biliyorsunuz küçük bir islam ülkesi, seçilmiş parlamentosu var. Alkol yasak, ama çok zengindir. Evlerin hemen hepsinde en az bir uydu çanağı var ve pahalı digital uydu alıcıları ile (bazıları *****) 300 den fazla kanal alırlar. Uydu antenin dünyada yasak olduğu 5 ülke var (5i de Islam ülkesi) Bunlardan biri Kuveyt değil. İnternet de serbest. Ancak geçenlerde sunulan yasa tasarısı "Ahlaksız yayınları olan uyduların satışının yasaklanmasını ve proxy server' lar kullanarak kullanıcıların "ahlaksız web sitelerini" ziyaretlerinin engellenmesini öngörüyor. Biliyorsunuz bu tür mallara en çok talep olan ülkelerde yasaklama eğilimleri de en güçlü oluyor ve bizde de bu tür milletvekillerinden bol miktarda var.

Şimdi doğal olarak bir buket kendisi yasal olarak sunamadığı mallar yüzünden müşterisini bu malları sunabilenlere kaptıracaktır. Ve bu işte de pazar globaldir. O yüzden insanlar kendi ülkesinde bulamadığı mallar için Rus, Yunan, İtalyan, Fransız buketlerine veya sırf bu servis için kurulan bağımsız kanallara gidecektir. En katı örneğin İran gibi ülkede bile çatıların altı çanak doludur.

Amerikada "içki yasağı" dönemi her mahallede Al Capone'ların türediği ve bunların belediye başkanını seçebilecek kadar güce ulaştıkları dönem olmuştur.... Şimdi PanAmSat Corp.'un tam 22 adet uydusu var. Tüm genişbant ağları döşemek için özel şirketler her sene milyarlarca dolar harcıyorlar. TV prodüksiyon endüstrisi 150 kadar kanalı kendisi yerli üretir. Şirketler ağları döşer uyduları yapar, fırlatır, işletir. Sonuçta tüketiciye maliyeti AT50 = $20, AT100 = $30 yani Amerikanın en güzel 50 kanalını seyretmek izleyiciye ayda 20 dolara gelmektedir ki bunu bizim gelir düzeyine uyarladığınızda bizim paramızla belki "iki" dolar bile değildir. Kanallara "kapatırım ha" diye "vesayet" edebilecek herhangi bir kuruluş söz konusu değil. Tüm yasal düzenlemeler işleri kolaylaştımak, rekabeti arttırmak, maliyeti düşürmek üzerinedir. Aksinin olması düşünülemez bile.

Bizim Telekom şimdi 3üncü uydusunu 10 ocakta fırlattı.(Eurasiasat1 nam-ı diğer Türksat2A , 32 güçlü Ku transponderi var, 3535kg, bir hüzmesi avrupaya diğer hüzmesi Orta Asyaya bakıyor. Diğer hüzmesi ayarlanabilir hüzme) Sözleşmeyle bağlandığı Anatolia1 de duruyor. Görünüşe göre (serbest rekabetle değil zorla da olsa) bizim buketler bu uydulardan yayınlanacaktır. Başka kim müşteri olur bilemeyiz .. Platformların işi kötü giderse uyduların da işi kötü gidecektir. Umarız TT sağlıcakla satılacak, iyi ellere geçecektir (bu tüm işleri iyi yönde hızla değiştirebilir.) Umarız futbol platformlar arası yıkıcı sürtüşmelere yol açmayacak, umarız hükümet yasal düzenlemeler konusunda "tüm medeni dünyanın uyguladığı "aklın yolunu" bulacak ve yürürlüğe koyabilecektir.