Atık yağlar sofrada

Vahim iddia: Atık yağlar sabun, hayvan yemi ve yemek olarak tüketiliyor

Kanserojen etkili atık yemeklik yağların, sabun, yem ve yemekte tekrar kullanıldığı öne sürüldü. Biyodizel üretmek için atık yağ toplayan şirketle yemek firmalarının atık yağları yeniden kullandığını ya da merdivenaltı yemek firmalarına sattığını iddia etti. Yemek sanayicileriyse topu 'kayıtdışı' işyerlerine atarak "İhbar edin, aramızdaki çürük yumurtaları ayıklayalım" diyor.
Atık yağdan biyodizel üretme lisansı alan üç şirketten biri de Ezici Yağ Sanayi Biyodizel ve Enerji Üretimi Pazarlama A.Ş. oldu. Ama şirketin Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Ezici karanlık bir tablo çiziyor: Türkiye'de yılda 1.5 milyon ton bitkisel yağ kullanılıyor. Bu hesaba göre yılda 350 bin ton atık yağ çıkması gerek. Oysa yağ toplama lisansı olan 10 firma geçen yıl 1200, bu yılsa 1400 ton atık yağ toplayabildi.

Bir de form çilesi!

Ezici "Firmalar atmaları gereken kızartmalık yağları ya tekrar yemeklerde kullanıyor ya kanalizasyona döküyor ya da merdiven altı yemek üreten firmalara satıyor. Örneğin tulumba tatlısı kızartılırken kullanılan yağlar tenekesi 7 YTL'den satılıyor" dedi.
Ezici'ye göre atık yağı ücretsiz olarak toplayan firmalara vermek yerine, üç kuruşa da olsa satarak para kazanmak isteyen firmalar olduğu gibi, işin bürokrasisinden sıkılanlar da var. Yemek firmalarının her atık yağ çıkışında belediyelerden 5 YTL'ye form alıp doldurmak zorunda olduğunu belirten Ezici, bu uygulamanın kaldırılmasını, atık yağ denetimlerinin de sıklaştırılmasını istedi.

Veriyor ama ne kadarını?

Yemek firmalarının ruhsat alabilmesi için mutlaka atık yağ toplayan şirketlerle sözleşme yapması gerekiyor. Ama bu bile çıkan atık yağların tamamının toplanmasına yetmiyor. Palmiye Biyoenerji San. ve Ticaret Ltd. Şti'nin çevre mühendisi Derya Dizman'a göre süreç şöyle işliyor:

"2.5 yıldır atık yağ topluyoruz. 700'ü aşkın yemek şirketiyle sözleşmemiz var. Bin noktadan yağ almamız lazım. Ama firmalar atık yağları, atık değil, hâlâ ürün olarak görüyor. Örneğin, bir ton atık yağının 200 kilosunu bize verirse, kalanını da kilosu 10 YKr'den 70 YKr'ye kadar satabiliyor."

Ah bu KDV'ler

İstanbul'da da yemek üreten şirketlerin ruhsat alabilmesi için atık yağ toplama konusunda lisanslı yedi firmadan birisiyle anlaşması gerekiyor. İstanbul Yemek Sanayicileri Derneği Başkanı Hüseyin Bozdağ, üyelerine kefil: "Üyelerimizin atık yağları tekrar kullanmadıkları konusunda kefiliz. Ama sektörde kayıt dışı fazla. İşçiye verilen yemekle lüks lokantalardaki yemeğe aynı KDV uygulanıyor. Yüksek KDV kayıt dışılığı teşvik ediyor. Fiyatı 3 YTL'nin altındaki tabldot, insan sağlığı açısından risk taşıyordur."
Yemek Sanayicileri Dernekleri Federasyonu (YESİDEF) Başkanı Necat Aydın, kamu kurumlarının ihalelerinde kişi başına ortalama yemek bedelinin 1.65-2 YTL olduğunu vurgulayarak uyardı: "Ekmeğiyle suyuyla 2 YTL'ye yemek olmaz. Demek ki belki de bu yağlar oraya gidiyordur."

Kanser riski var

Sağlık Bakanlığı Kanserle Savaş Dairesi Başkanı Murat Tuncer'e göre yağlarla ilgili tehlike büyük. Kızartmalarda defalarca kullanılan yağların kanserojen etkisi konusunda ciddi tespitler var. Kızartmalık yağların, yanmayla ortaya çıkan kanserojen maddeler nedeniyle iki kezden fazla kullanılmaması gerekiyor.

Evlerdeki yağ da toplanacak!

Atık yemeklik yağlar etkin çevre politikası olan tüm ülkelerde önemli bir sorun olarak görülüyor. Çünkü atık yağların yemeklerde veya yemlerde tekrar tekrar kullanılması insan sağlığını tehdit ediyor. Atık yağların kanalizasyona gitmesiyse, bu yağlarla beslenen mikroskopik canlıların sayısında patlama yarattığı ve ekolojik dengeyi bozduğu için tehlikeli. Çevre Bakanlığı bu yüzden nisan ayında bir yönetmelik çıkardı. Yönetmelikle toplu yemek üretimi yapan yerlerde çıkan atık yağların 'doğaya atılması, yakılması, doğrudan veya dolaylı olarak yemeklik yağlara katılması, doğrudan yakıt olarak kullanılması' yasaklandı. Yemek firmalarının bu yağları lisanslı olarak toplayıp bertaraf edecek veya biyodizele çevirecek şirketlere vermesi gündeme geldi. Atık yağların kontrolü de belediyelere bırakıldı. Türkiye 2008 yılında, tıpkı Avrupa'da olduğu gibi, 'evlerden çıkan atık yağları da' toplamayı hedefliyor.