Osmanlı arşivleri elektronik ortamda

Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, 15-19. yüzyıllar arasında tuttulan tapu kayıtlarını bilgisayara aktarmak için proje başlattı.


- Osmanlı Devleti’nin, vergi mükelleflerini belirlemek amacıyla 15 ve 19. yüzyıllar arasında tuttuğu tapu kayıtları, bilgisayar ortamına taşınıyor. Kayıtlarda, bugün 21 ülkenin bulunduğu topraklardaki insan sayısı ile tarım ve hayvancılık faaliyetleri hakkında bilgiler yer alıyor.
Osmanlı’nın 1460’da Ayasofya Vakfiyesi ile başlattığı tapu bilgilerini kayıt altına alma süreci, 19. yüzyıl sonuna kadar devam etti. Bu dönem içinde Osmanlı sınırlarında yer alan 21 ülke topraklarında vergiye esas değerler, bekar ve evli insan sayısı, yetiştirilen arpa, buğday gibi ürünler, arıcılık başta olmak üzere hayvancılık faaliyetleri, değirmen sayısı gibi “dönemin profilini ortaya koyan veriler” kayıda geçirildi.

Bugün Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’nün Ankara Oran’daki arşiv binası ile İstanbul Bölge Müdürlüğü’nde korunan binlerce cilt, Tapu Arşiv Otomasyon Projesi (TARBİS) kapsamında elektronik ortama aktarılıyor.

İhalesi Kasım ayı sonunda yapılan proje, 2 yılda tamamlanacak ve yaklaşık 20 milyar YTL’ye (20 trilyon TL) malolacak.

BELGELERİN ASLI KORUNACAK
Proje kapsamında, çoğu eski dilde kaleme alınan 2 bin 334 Tapu Tahrir Defteri (15-19. yüzyıl), 22 bin 250 Zabıt Kayıt Defteri (1847-1934), 31 bin 695 Köy ve Yayla Sınır Kayıdı (1925-1967) ile 270 bin Hasılat Kayıdı Türkçe’ye çevrilerek, mikrofilm ve dijital kopyalama yoluyla bilgisayar ortamına geçirilecek.

Mevcut sistemde istenilen bir bilgiye ulaşmak için “birinci derecede korunması gereken kültür varlığı” niteliğindeki belgeler üzerinde çalışma yapılıyor. Projeyle bakım ve onarımdan geçirilecek olan belgeler, bir daha kolay kolay raftan indirilmeyecek. Bugün çelik kapılar ardında özel yangın söndürme ve soğutma sistemiyle koruma altına alınan belgeler bu sayede, “insan elinin” yarattığı tahribattan da korunmuş olacak.

Personel sayısı ve zamandan önemli ölçüde tasarruf sağlanacak projeyle, personelin çalışma ortamındaki toz, mantar gibi olumsuzluklardan etkilenmesinin de önüne geçilecek.

İNTERNETE DE TAŞINACAK
Proje tamamlandıktan sonra, bilgilerin internete taşınması da planlanıyor. Tapu ve Kadastro Genel Müdürü Zeki Adlı, Osmanlı’dan devralınan tarihi mirasın, yalnız Türkiye için değil, bir dönem Osmanlı sınırları içinde yer almış ülkelerin tarihi açısından da vazgeçilmez bir kaynak olduğunu belirtti. “Bu nedenle sahip olduğumuz arşiv, milli olduğu kadar milletlerarası değer taşımaktadır” diyen Adlı, savaş sürecinde tapu kayıt arşivleri yakılan Bosna-Hersek, Makedonya ve Filistin’in Türkiye’den bu yönde yardım istediğine işaret etti.

Belgelerden çekilen mikrofilmlerin bu ülkelere gönderildiğini anımsatan Adlı, bir soru üzerine, Irak ve Kerkük’e ilişkin de arşivde veri bulunduğunu kaydetti. Adlı’nın verdiği bilgiye göre, arşivde, bir dönem Osmanlı sınırları içinde yer alan Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Hırvatistan, Kıbrıs Rum Kesimi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Macaristan, Makedonya, Romanya, Sırbistan-Karadağ, Yunanistan, Libya, Filistin, Gürcistan, İsrail, Lübnan, Suriye, Suudi Arabistan, Ürdün ile Irak’a ilişkin tapu kayıtları bulunuyor.

YILLIK 250 BİN KAYIT ÖRNEĞİ ÇIKARTILIYOR
Tapu Arşiv Dairesi Başkan Vekili Adnan Torun da, tapu tahrir belgelerine, mera, yaylak, kışlak sınır ihtilaflarında, köylerdeki kadimlik (eski) ve muhdeslik (yeni) konularında; zabıt kayıt defterlerine de taşınmaz mal mülkiyetine ilişkin işlemler (kadastro çalışmaları) sırasında başvurulduğunu belirtti.

Bu konulara ilişkin yılda ortalama 250 bin adet kayıt örneği çıkartılarak, Genel Müdürlüğün çeşitli taşra birimlerine, mahkemelere,kurumlara ve ilgili vatandaşlara gönderildiğini ifade eden Torun, projenin bu süreci çok kolaylaştıracağını kaydetti.

Arşivin ekonomik, sosyal ve tarihi konularda çalışan yerli ve yabancı araştırmacılara da kaynak oluşturduğuna dikkati çeken Torun, mevcut sistemde belgeler üzerinde araştırma yapmanın zorluğuna işaret ederek, bu yıl 1’i yabancı 31 araştırmacıya kapılarını açtıklarını söyledi. Torun, proje tamamlandıktan sonra, araştırmacılara daha sağlıklı bir ortam yaratılmış olacağını sözlerine ekledi.

Alıntı ntvmsnbc.com