Kalp krizi, halsizlikle belirti verir
Kalp krizi en çok kimleri etkiliyor? Kriz öncesi belirtiler nelerdir? Kalp krizi sırasında öksürmek iyi gelir mi? Kalp kriziyle ilgili tüm bilmek istedikleriniz...
'Koroner arter hastalığı erkeklerde kadınlara oranla daha fazla. Ancak sosyal hayatın değişmesi, kadınların iş yaşamına girmeleri ve aynı etkenlere maruz kalmalarıyla erkekler gibi onlar da etkileniyor. Bu nedenle fark neredeyse kapandı. Sosyal hayatın ağırlaşması, stresten etkilenmeleri kadınlarda da riski artırdı."
Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Kardiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ertan Demirtaş'a ait olan bu sözler bir riske dikkat çekiyor. Demirtaş, iman tahtası denilen göğüs kemiği üzerinde yaygın baskı tarzında, bazen yanma, çeneye, boyna, sırta ve sol kola, bazen de her iki kola eforla gelen ağrının hastalığın habercisi olduğunu söylüyor.
Koroner arter hastalığı nedir?
Kalbin etrafını taç gibi saran damarlara 'koroner arter' denir. Bu damarların içinde yaşla birlikte yağ ve kolestrol birikir, sertlik oluşur. Bu durum damar içerisinde ya daralma ya da tıkanıklığa neden olur. Nadir olarak da damar spazmına bağlı olarak koroner arterler daralabilir veya tıkanabilir. Bu duruma 'koroner arter' hastalığı diyoruz.
Neden oluşur koroner arter hastalığı?
Damar içerisinde kolesterol ve diğer oluşumların yapmış olduğu birikmeler sonucu 'damar sertliği' oluşur. Damar sertliğinde risk faktörleri değiştirilebilen ve değiştirilemeyenler diye ikiye ayrılır. Değiştirilemeyenlerden biri cinsiyettir. Hastalık erkeklerde kadınlara oranla daha fazla. Ancak sosyal hayatın değişmesi, kadınların iş yaşamına girmeleri ve aynı etkenlere maruz kalmaları nedeniyle erkekler gibi onlar da etkileniyor. Bu nedenle fark neredeyse kapandı. Menopozla beraber risk eşitleniyor.
Sosyal hayatın ağırlaşması, stres kadınlarda da riski artırdı. İkinci risk faktörü yaştır. Erkekler için 45 ve üzeri, kadınlar için ise 55 yaş üstünde yakalanma olasılığı artıyor. 20 yaşında da koroner kalp hastalığı ve enfarktüs olabilir. Hastalık 45 yaşın üzerinde daha fazla. Değiştirilemeyen risk faktörlerinden üçüncüsü kalıtım. Eğer ailede, birinci derecede akrabalarda koroner kalp hastalığı varsa risk artar.
Değiştirilebilir risk faktörlerinden ilki ise kolesteroldür.
Yüksek kolesterolü olanlarda risk daha fazla. Risk aileden veya beslenme bozukluğundan kaynaklanır. Diyabetik olmak da riski artırır. Sigara içmek diğer bir risk faktörü.
Hipertansiyon, sedanter yaşam da koroner kalp hastalığına yakalanmayı kolaylaştırıyor. Özellikle masa başında oturanlarda, doktorlar ve pilotlarda, sorumluluğu fazla olan mesleklerde çalışanlarda da risk artıyor.
Kilolu insanlarda ve beden kütle endeksi 25'in üstünde olanlarda hastalığa yakalanma olasılığı var.
Bir diğer önemli faktör de bel çevresi. Kadınlarda 88, erkeklerde 102'iydi değerler, ancak şimdi erkeklerde 98, kadınlarda 80'e çekildi. Eskiden 160 LDL normaldi şimdi bu 130'a çekildi. 289 kolesterol ise şimdilerde 180 oldu. Hatta Amerikada 160'ın altına indi. Genel olarak kolesterolün 200'ün altında olması makbul. LDL ise 45'in üstünde olmalı.
Hastalığın belirtileri nelerdir?
İman tahtası dediğimiz göğüs kemiği üzerinde yaygın baskı tarzında bazen yanma, çeneye, boyna, sırta ve sol kola, zaman zaman her iki kola eforla gelir. Eğer kararlı bir koroner hastalığı ise genellikle ağrı hastayı durdurur ve dinlenmekle kısa sürede geçer. Eğer kararsız bir koroner hastalığı ise istirahat halinde 20 dakikanın üzerinde sürebilir ve dil altı tabletleriyle iyileşmez.
Göğüste ağrı hastalığın habercisi midir?
Göğüs ağrısı gerçekten bir kalp hastalığının habercisi olabilir. Ama her zaman ağrı olmayabilir ve önemli göğüs ağrısıyla mutlaka ayırt edilmesi gerekir.
Kalp krizi neden oluşur?
Koroner damarların ani olarak bir plağın yırtılması ya da damar içerisinde pıhtılaşması sonucu tam tıkanmasıyla oluşur.
Kalp krizi sırasında oluşan ağrıyı tanımamız için tarif edebilir misiniz?
Hasta, çok şiddetli bir yük koymuşçasına ağırlık hisseder ve ölüm korkusu içerisindedir. Terleme görülür. Ağrı, çene, boyun ve kola yayılabilir. Uzun sürelidir, ilaçlarla geçmez.
Kişi kalp krizi geçireceğini önceden anlayabilir mi? Ön belirtileri var mı?
Ön belirtiler vardır. Hasta genellikle bunları gözden kaçırır. Enfarktüsten bir hafta önce halsizlik ve yorgunluk görülür. Göğüs ağrısı şikâyeti oluşabilir ve gözden kaçabilir.
Kalp krizi sırasında hasta ve çevresindekiler neler yapmalı?
Telaş etmeden hasta hareketsiz bırakılmalı ve varsa dil altı ilaç verilmeli. Eğer kalp hastalığından eminseniz küçük dozlu aspirin çiğnetilebilir. Hasta süratle en yakın merkeze götürülmeli.
Kalp krizi sırasında öksürmek iyi mi?
Öksürük, ritim bozukluğu varsa onu düzeltir. Aort içindeki basıncı yükselttiğiniz için tıkalı damara daha fazla oksijen gitmesini sağlıyorsunuz. Bazı durumlarda hayat kurtarıcı olabilir öksürük.
Kalp krizinde hemen hastaneye gidilmeli mi, ambulans mı beklenmeli?
Şehirlerin belirli merkezlerine hastayı en yakın merkeze ulaştırmak için koroner ambulansların bulunması gerekir. Hasta merkeze en kısa sürede, en iyi şartlarla ve emniyetli bir şekilde ulaştırmalıdır.
Hastaneye götürülen kişiye hangi işlemler yapılır?
Koroner ambulanslarda her türlü gereksinimleri karşılayabilecek müdahale yapma imkânı vardır. Enfarktüste saniyeler önemlidir. Enfartüste sırayla üç saniye, üç dakika ve üç saat çok önemli. Çünkü hastayı canlandırdığınız zaman yaşama oranı artıyor.
Koroner yoğun bakım ünitelerinin geliştirilmesiyle ölüm oranı azaltıldı. Birtakım merkezlere koroner ambulanslar konmalı ve bunlar üç dakika içinde hastanın evine ulaşmalı. Bu ambulanslarda elektro bile çekiliyor ve merkeze gönderilerek ne yapılması gerektiği söyleniyor. Koroner ambulanslar Türkiye'de tek tük var. Sayıları artırılmalı.
* * * * * * * * * *
Anjiyodan sonra dört seçenek var
Anjiyo nedir?
Kateter dediğimiz ince, içi delik tüp vasıtasıyla ya kasıktan ya koldan kalp damarlarına ulaşılarak gerçek anotomik yapısını, tıkanıklık-darlık olup olmadığını saptamaya koroner anjiyo adı verilir.
Kalp krizi geçiren her hastaya anjiyo yapılır mı?
Kriz sonrası hastanın klinik durumuna göre hareket edilmeli. Ağrılar geçmiyorsa anjiyo yapılır veya bir hafta-on gün kalp krizi özel efor testiyle değerlendirilip gerekirse anjiyo yapılmalıdır.
Anjiyo ne kadar sürer, acı verir mi?
Kasıktan veya koldan girilerek yapılan bir işlem. Koroner arterler 'opak' maddeyle görünür hale getirilir. Sol karıncık dediğimiz kalp boşluğunun bozulup bozulmadığı kontrol edilir ve ortalama 10-15 dakika süren bir işlem yapılır. İşlem yapılan yere lokal anestezi yapılarak girildiğinde, ağrısız bir işlemdir.
Anjiyonun ardından hastaya nasıl bir yol haritası çıkarılır?
Anjiyonun ardından hastaya dört türlü yol izlenir. Birincisi hasta normal olabilir veya koroner arterde hastalık vardır ama kritik düzeyde değildir. İkincisi medikal tedavi uygulanabilir. Üçüncüsü kritik düzeyde darlıklar varsa balon-stent uygulaması yapılabilir. Dördüncüsü ise kritik düzeyde ve stent uygulamalarında müsait değilse hastaya baypas uygulanır.
Radikal
