Tevrat'ı Kim Yazdı?
Yahudilik ve Hıristiyanlık'da, İncil'de ifade ettiği gibi, Tevrat’ın - Eski Anlaşma'nın ilk beş kitabı- Musa tarafından yazıldığını kabul edilir.
Ne var ki, son yüzyıllarda, yazarın başkaları olduğu söylenmektedir. Belgesel hipotez bugün önemli ölçüde tüm liberal dinbilimciler tarafından kabul edilmektedir.
11. yüzyıl: Isaac ibn Yashush , Yaratılış 36'daki Edom krallarının Musa öldükten sonra bilinmeyen bir kimse tarafından eklenildiğini söylemiştir. Bu sebepten ötürü Isaac “gaf yapıcı” olarak anılmıştır.
15. yüzyıl: Rahip Tostatus, bazı bölümlerin kahinlerden biri tarafından yazıldığını, Musa tarafından yazılmadığını ileri sürmüştür.
16. yüzyıl: Andreas van Maes bir editörün Musanın yazdıklarına ilavelerde bulunduğunu ileri sürmüştür.
17. yüzyıl: Thomas Hobbes Musanın yazdıklarıyla çelişen kısımların kolleksiyonunu hazırlamıştır.
18. yüzyıl: 3 araştırmacı( Witter, Astruc ve Eichhorn) Tevrat'taki ikili anlatımların iki farklı yazar tarafından yazıldığı sonucuna varmıştır. İkili anlatımlara bazı örnekler:
Yaradılış'taki iki yaratılma kıssası
İbrahim ve Tanrı arasındaki anlaşmayı anlatan iki kıssa
Ishak’ın isimlendirilmesini anlatan iki kıssa
Yakup'un isimlendirilmesini anlatan iki kıssa
10 emirin iki tipi(Mısırdan Çıkış,20 & Yasanın Tekrarı,5)
Musanın kayalık meribahtaki iki kıssası
Bu çiftlerin birbiriyle çeliştiği görülür. Çoğunlukla, biri tanrıyı Yahweh diye adlandırırken diğer Elohim olarak adlandırmıştır.
19. yüzyıl : bilginler Tevrat'ta bir kaç üçlü anlatımın da olduğunu farkettiler. Bu, üçüncü bir yazarın karıştığını gösterdi. Sonra Yasanın Tekrarı’niın Tevrat’taki diğer dört kitaptan farklı bir dil stilinde yazıldığına karar verdiler. Sonuçta, 19.yüzyıl sonunda, liberal bilginler Tevrat’ta 4 yazarın ve 1 editörün aktif bir yer aldığı görüşünde uzlaştılar.
20. yüzyıl : Akademikler belgesel hipotezi hangi mısraların kimin tarafından yazıldığını belirleyerek rafine ettiler. Ayrıca bu yazarların isimlerini de saptamaya çalıştılar. 1943’te, Papa XII. Pius bir divino afflante spiritu dağıtımı yaptı ki bunda akademikleri İncildeki yazıların kaynağını araştırmaya davet etti. Son arkeolojik buluşlar ve linguistik analiz araçları hipotezdeki araştırmayı kolaylaştırdı.
Belgesel hipoteze olan inanç bir takım faktörlerle tetiklendi, şöyle ki :
Anachronizm(tarih hatası), Edom kralları listesinde olduğu gibi.
Ikili ve üçlü kıssalar.
Çeşitli pasajlar tanrıyı farklı şekilde tanımladılar.
Sel baskını kıssası iki farklı kıssanın birbirine karışmış halini içeriyor.
Arkeolog ve dilbilimcilerin inanışına göre yüzyıllar önce Yahudilerin arasında yazı yazma Tevrat’taki olaylardan sonra gelişmiştir, dolayısıyla bu ilk 5 kitabı Musa yazmış olamaz.
Bu faktörler dinbilimcilerin Tevrat'ın hibrid(melez) ve Musanın ölümünden ve kitapta anlatılan olaylardan epey sonra yazılmış olduğu sonucuna varmasını sağlamıştır. Yazarlar ve redaktörler bilinmiyor. Böyle olduğundan, Musanın okuma yazması olmadığına dair inaçları muhtemelen yanlıştı. Mısır'dan Çıkış zamanında Yahudilerin etrafında yaşayan bir çok büyük medeniyetin okur yazar olduğuna dair arkeolojik kanıt bulunmuştur. Dolayısıyla Musa'nın da okuma ve yazma bildiği kabul edilebilir.
Belgesel hipoteze göre çeşitli yazarlar tarafından yazılmış yazılar:
J:
Yazısında insanlığı odak alır
Büyük ihtimalle kadın olan bir yazar. Yazısı kadınlara karşı E'nin gösterdiğinden daha çok duyarlılık gösteriyor.
Tanrının adı olarak JHWH kullanır,
Tanrıyı antropomorfik terimlerle anlatır: Tanrı Ademi çamurdan yarattı, Adem ve Havva ile bahçede konuştu; Musayla konuştu vb.
Yazar Güney Yahuda krallığında yaşıyordu, İsrail tarihinin ilk çağlarındaki doğa ya da bereket dinine mensuptular. Yazar Yahuda mahkemesinin bir üyesi de olabilir.
Yahuda'nın perspektifinden İsrail tarihini anlatan az çok tam bir hikaye yazdı.
J, tahminen milattan önce 848 ( Kral Jehoam'ın Yahuda'da güç kazandığı zamanlar) ve 722 (Asurlar Kuzey İsrail krallığını yıktılar ve insanlarını sürgüne gönderdiler) yazılmıştır. Bazı bilginlere göre J milattan önce 10. yüzyıla tarihlenir.
E:
Dini ve ahlaki düşünceler üzerine yazan yazar
Büyük ihtimalle erkekti
Tanrıdan sürekli olarak “elohim” olarak bahsetmiştir
Kuzey İsrail krallığında yaşamıştır.
Kuzey Krallık perspektifinden İsraillilerin az çok tam tarihlerini yazmıştır.
Tahminen milattan önce 922 ve 722 yılları arasında yazmıştır.
Musayı ruhsal atası olarak gören bir Shiloh din görevlisi olabilir.
D:
J ve E den daha sonra yaşayan bir yazar, çünkü İsrail tarihinin sonraki gelişmelerinden haberdar. Yaşadığı tarih eski İsrail dininin ruhsal ve etik dönemi, milattan önce 622 civarı.
Yasanın Tekrarı kitabının nerdeyse tamamını yazdı, Yeşu, Hakimler, 1. ve 2. Samuel ve 1. ve 2. Krallar’ı yazdığı gibi. Ikinci bir yazar orijinal yazıyı Jerusalem'in Babiller tarafından M.Ö 587’de yıkılmasından sonra düzenledi. 2 Krallar'a son iki bölümü ekledi ve başka bir yere Babil saldırısından sonra durumlardaki değişikliği yansıtmak için pasajlar ekledi.
Yahuda’da yaşıyordu- büyük ihtimalle jerusalemde(kudüs).
Levitical bir din görevlisi olabilirdi- belki Jeremiah.
P:
Yazıları Tanrıyı merkez alan bir yazar.
Bir papazın perspektifiyle eklemeler yapmıştır. Rahiplerin yaşamlarını tartışmıştır, dini adetleri(ritüel), tarihleri, ölçüleri, kronojileri, soyları, tapınmayı ve hukuku.
Harun’u ruhi ata olarak kimliklendiren bir rahipti.
Tanrıyı uzak ve üstün bir ilah olarak görürdü, J ve E de olduğundan daha az kişisel; bazen katı ve eleştirel. Acıma, merhamet, nezaket,pişmanlık yazılarında görülmüyor; J, E ve D nin yazılarında ise yaklaşık 70 kez geçiyor bunlar.
J ve E nin çalışmasından memnun değil ve bunlara bir alternatif tarih yazımı var
Melekler, rüyalar ve konuşan hayvanlar gibi J ve E de görülen konseptleri reddeder
Sadece Harun'un soyundan gelen Levililerin rahip olacağına inanırdı.
J, E ve D den sonra yaşamıştır çünkü bu üçünün bilmediği diğer peygamberlerin kitaplarını bilmektedir. Ülkenin dininin papazlara yaraşır/meşru bir seviyeye ulaştığı bir dönemde yaşamıştır, Kudüsün M.Ö 587’de yıkımından önce.
Yazıları J ve E ninkinden sonra yer alır.
R:
Bir aaronid papaz olan bir redaktör, bu yüzden açıkça bir erkek.
J, E, P ve D nin yazılarına ve varolan Tevrat'a eklemeler yaptı.
Yaratılışın ilk on bölümünde J, P ve R nin pasajlarını belirten bir kopya hazırladık. Her bir yazarın yazıları farklı bir renkle gösterildi. Yaradılış hikayelerinde ilk efsane P tarafından yazılmıştı. Ikinci bölüm boyunca J devreye giriyor ve ikinci bir hikaye anlatıyordu. Nuh tufanında, yaradılış 6:5 den 8:22’ye, redaktör alternatif bir yaklaşım getiriyordu. P den ve J den seçimler sunuyordu. Yaradılış 6:5 den başlanıp J nin ilavesi okunabilir; tüm bir hikaye. baştan başlanıp P’nin yazısı okunabilir. P sürekli, J den dikkate değer bir şekilde farklı olarak yazmıştır.
Belgesel hipoteze göre Pentateuch nasıl evrimleşmiştir:
Friedmann (dipnot 3), Asurlular, Kuzey Krallığını milattan önce 722’de fethettiklerinde bir çok göçmenin güney İsrail'e aktığını ve gelirken yanlarında kutsal E yi getirdiklerini öne sürmüştür. Akabinde, E ve J birleştirilerek tek bir döküman haline getirilmiştir ve JE olarak anılmıştır.
D muhtemelen bir yüzyıl sonra yazılmıştır. Milattan önce 622’de, yazıldıktan kısa bir süre sonra, rahip Hilkiah tarafından tapınağın yakınında bulunmuştur.Daha sonra D, JE ile birleştirilmiştir.
P Kral Josiah’ın ölümünden önce M.Ö. 609’da yazılmıştır, muhtemelen Kral Hezekiah’ın hükümdarlığı sırasında. JE’ye bir alternatif olarak yazılmıştır.
R ; J,E, P ve diğer dökümanları Yahudilerin ilk 4 kitabı içinde birleştirmiştir.Tevrat'ı tamamlamak için buna Yasanın Tekrarı’nı -D’nin yazılarını- eklemiştir.
Düzenlemeyi yaptığında, JE, D ve P dökümanları geniş bir deveran içindeydi. Herbiri çeşitli guruplar tarafından destek görmekteydi. R bu kaynakları birbirine daha bağlı tek bir döküman haline getirmeye çalıştı. Friedmann’a göre redaktör Ezra’ydı.
Doğaldır ki, çeşitli yazarlar sık sık yazılarına İsrail ve Yahuda dışındaki önceki pagan kaynaklarından alıntılar yapmışlardır. “Mezapotamya’da bulunmuş yazılara bakılarak çok açıktır ki Tevrat'takine paralel bir edebiyat milattan önce 3. bin ile 1. bin arasındaki bir dönemde var olmuştur. Hukuk kurallarını, yaratılış öykülerini, ilksel hikayeleri, epik öyküleri, ve Mezopotamya tarihinin çeşitli dönemlerinin benzeri hikayelerini biliyoruz.” Nuh’unkine paralel olan bir sel hikayesi eklenebilir.
Belgesel hipotezin kötüye kullanımı:
1919’da, Alman Nazi Partisi kurulduğunda, belgesel hipotez Alman din adamları tarafından geniş kabul görmekteydi. Naziler bu hipotezi Tevratın efsaneler, mitler, kahramanlık öyküleri ve kurguların bir kolleksiyonu olduğuna olan inançlarını yükseltmek için kullandılar. “ Naziler yeniden gözden geçirdikleri Alman Hıristiyanlığı adı verilen bir hıristiyanlık geliştirdiler ki bundaki Tevratı alman mit ve efsaneleriyle değiştirdiler. Alman Hıristiyanlığı halk tarafından tutulmadı, fakat nazi partisinin liderlik inançlarına örnek oluşturduğundan bir çok ünlü Alman hıristiyanın şehit olmasına katkıda bulundu.
alıntıdır
:49: :49: :49: :49: :49: :49: :49: :49:
