Para Piyasasındaki Sallantı...

Piyasalar neden sallanıyor?

10 SORUDA KRİZ REHBERİ

1- Nedir bu ABD'deki mortgage krizi?

- Bizim hayatımıza yeni yeni girmeye başlayan mortgage ABD'de çok uzun yıllardır kullanılan ev kredisi sistemi. ABD'de şu anda mortgage kredilerinin toplamı 10 trilyon dolar. (400 milyar dolarlık Türkiye GSMH'sinin 25 katı) 10 trilyon dolarlık kredinin yaklaşık 3.5 trilyon doları değişken faizli krediler. Yani ülkede genel faiz oranları arttığında, kredi borcu olan kişinin de faizi, dolayısıyla her ay ödediği taksitler artıyor. Bu değişken faizli mortgage'lerin bir bölümü, ABD'de faizlerin çok düşük (yıllık yüzde 1.5-2), ev fiyatlarının da hızla arttığı 2000'lı yılların başlarında verildi. Kredilerin önemli bölümünün de ödeme gücü nispeten daha düşük olan kişilere verildiği biliniyor.

2- İyi de bu sadece o bankaların sorunu değil mi? Neden bütün piyasaları etkiliyor?

- Etkiliyor, çünkü borç-alacak ilişkisi sadece banka ile kredi kullanıcısı arasında kalmıyor. Bankalar, kullandırdıkları kredilerden doğan alacaklarını menkul kıymetleştirip (securitization) piyasada satıyorlar. Bizde de Varlığa Dayalı Menkul Kıymet (VDMK) diye bir uygulaması var bu işlemin. Yapılan şu: Banka alacağını teminat göstererek tahvil çıkartıp belli bir iskonto oranıyla piyasada satıyor. Riskli müşteri grubunun kredilerine dayalı olan bu tahvillerin faizi piyasadaki benzeri enstrümanlardan daha fazla oluyor. Yani riski de getirisi de yüksek kağıtlar bunlar. İşte bu kağıtları elinde tutan yatırım fonları, ağırlıklı olarak hedge fon'lar bu işten büyük zararlara uğruyor.

3- Hedge fon nedir?

Hedge fonlar genellikle vadeli piyasalarda işlem yapan, nispeten daha yüksek riskli yatırımlara girişerek, yüksek karlar elde etmeyi amaçlayan fonlar. Bu fonlar vadeli piyasalarda kabaca 1 liralık yatırımla 10 liralık pozisyon alan çok hızlı hareket eden fonlar. Dünyada hedge fonların yönetiminde yaklaşık 1.5 trilyon dolar var. Ama fonların tuttuğu pozisyonların toplam değeri ise 13 trilyon dolar. Bu fonların amacı şöyle: 10 dolar ödeyip 100 dolarlık altın kontratı satın alıyorlar. Altın yüzde 10 değer kazanırsa, yani 100 dolarlık yatırımları 110 dolara çıkarsa yüzde 100 getiri elde etmiş oluyorlar. Altın yüzde 10 değer kaybederse yatırdıkları 10 dolar gidiyor. Yani piyasa beklentilerini doğrultusunda hareket ederse büyük para kazanıyorlar, aksi halde zararları büyük oluyor. Örneğin SoWood Capital adlı bir hedge fon, geçen haftalardaki harekette 3 milyar dolarlık portföyünün yarısını kaybedip, fonu kapattı.

4- Mortgage krizi hedge fonları da etkiliyor bu durumda...

Etkiliyor tabii. SoWood Capital de, portföyündeki mortgage tahvili pozisyonlarından battı. Bu, zincirleme etkinin sadece bir halkası. Bir kaç örnek daha verelim: Mortgage'lerde ödeme sıkıntıları çıkınca, bankalar her önüne gelene kredi vermeyi kesiyor. Kredi daralınca ev satışları düşüyor. Evlere talep azalınca ev fiyatları düşüyor. Bu kez paniğe kapılan, mortgage borçluları paniğe kapılıp evlerini satmaya kalkınca fiyatlar iyice baskı altına giriyor. Ev fiyatları düşünce, piyasaya tahvil olarak satılan kağıtların teminatı olan evler, kağıtların parasal değerini karşılayamayacak duruma geliyor. Rating kuruluşları bu kağıtların ratingini düşürünce kağıtların fiyatları daha da düşüyor... Riski hedge fonlara para yatıranlar, paralarını çekmek isteyince hedge fonlar yatırım yaptıkları varlıkları paraya çevirmek için satışa geçiyor. Bu durumda tüm piyasalarda satış baskısı artıyor. Dikkat edin hisse senetleri düşünce altın da düşüyor. Riskten kaçan para, daha sağlam varlıklara gidiyor. Burada da tek adres ABD Hazine'sinin çıkardığı tahviller. 10 yıllık ABD tahvillerinin faizi bu kriz sırasında yüzde 5.3'lerde yüzde 4.74'e kadar düştü.

5- Bir de carry trade riski var deniyor...??

Doğru, bu da önemli bir risk. Carry trade faizi düşük ülkelerin para birimleri cinsinden borçlanıp, faizi yüksek para birimleri cinsinden yatırım yapmak. Bunun en iyi örneğin Japon yeni borçlanıp, örneğin Türkiye Hazine bonolarına yatırım yapmak. Japonya'da faiz yüzde 1'in altında. Türkiye'de ise yüzde 19-20. Yatırımcı, TL'nin Japon Yeni'ne karşı değer kaybetmeyeceğini veya yüzde 5'ler civarında değer kaybedeceğini öngörüyorsa bu pozisyona giriyor. Yüzde 0.5 gibi faizle Japon yeni borç alıp, bunu YTL'ye çeviriyor, yüzde 19 getiren Türk tahviline yatırım yapıyor. YTL Japon yenine karşı değer kaybetmezse yatırımcının yıllık karı yüzde 18 oluyor. Bu da ABD tahvilinden 1 yılda kazanacağı paranın neredeyse 4 katı. Carry trade'i genellikle hedge fonlar kullanıyor. Hedge fonlardan çıkış oldukça, fon örneğin Türkiye'deki tahvilini satıp, Japon yenine çevirip borcunu kapatıyor. Zaten piyasada şu anda en çok bakılan parite dolar/Japon yeni. Yen yükseldikçe piyasada stres artıyor.

6- Bizim piyasaları da carry trade'den çıkan fonlar mı etkiliyor?

Sadece fonlar değil. Genelde riskli ülkelerden çıkıp, güvenli limanlara demirleme eğilimi var. Buna "flight to quality" deniyor. Hedge fonlarla birlikte, yatırım fonları ve bankalarda da bizim gibi ülkelerdeki pozisyonlarını azaltma eğilimi gözleniyor.

7- Türkiye riskli ülke mi sayılıyor?

Varlık fiyatlarının çok yükseldiği ülkelerin tümünde risk var. Bizde bütçe performansı çok çok iyi ama, bu yıl 35 milyar doları bulması beklenen cari açık YTL üzerinde risk yaratıyor. Rusya, Hindistan, Brezilya, Çin gibi ülkelerde cari açık sorunu yok, hatta Rusya ve Çin'de müthiş cari fazlalar var. Türkiye ve Güney Afrika para birimleri diğerlerine göre oldukça zayıf görünüyor. Örneğin bu sabah Hollanda ve dünyanın en büyük bankalarından ING porföylerindeki Türk bonolarını azaltma kararı aldığını açıkladı.

8 - Bu bir trend dönüşü mü, yoksa düzeltme mi?

Onu henüz kimse bilmiyor. Şimdilik düzeltme deniliyor. Trend dönüşü haline gelinip gelmeyeceği ABD'de mortgage batağının kesinleşmesinden sonra belli olacak. Risk 200 milyar dolar deniyordu, şimdi trilyon dolara çıkabilir diye yorumlar var. Trilyon dolarları görürsek sıkıntı daha büyük olacak.

9- Şirket alım satımları da yavaşlayacak deniyor...

Bu yönde de tahminler var. Dünyada private equity fonlarının yaptığı alımlar piyasaları birkaç yıldır yukarı çekiyordu. Emeklililk fonlarının, bankaların parasını çalıştıran bu fonlar, kaldıraçlı satın alma (LBO) yöntemiyle şirket satın alıp, kar ettirip 3 ila 5 yıl içinde yüksek karlarla satma prensibiyle çalışıyor. Genelde topladıkları paranan 5 katı kadar işlem yapıyorlar. Yani 20 milyar dolar yöneten fon 100 milyar dolarlık şirket satın alıyor. Riskin yükselmesi bu fonlara para girişini yavaşlatacak. Bu fonlar, halka açık şirketlere borsa değerinin yüzde 30-40 fazlasını ödeyerek satın alıyorlardı. Bu iştahlı alıcıların piyasadaki ağırlığının azalması, yeni bir olumsuz etki olarak algılanıyor.

10- Peki bu hava ne kadar sürer?

Hiç belli değil. 1 hafta, 1 ay, 1 yıl... Kimse tahmin edemiyor. Önümüzdeki dönem sert iniş ve çıkışlar kaçınılmaz. En küçük gelişmeler bile alım veya satım fırsatları yaratacak. Büyük dalgalanmaların olacağı bir dönem içindeyiz.

ABD Hazine Bakanı: Dünya ekonomisi güçlü

ABD Hazine Bakanı Henry Paulson, küresel piyasalardaki düşüşe rağmen, dünya ekonomisinin gücünü koruduğunu söyledi.

PEKİN - Paulson, Çin ziyaretinin ardından yaptığı açıklamada, küresel ekonominin bugün ulaştığı düzeyin, iş hayatı boyunca görmüş olduğu en güçlü konumda bulunduğunu belirterek, ABD’deki, düşük gelirli gruplara verilen konut kredisi sonucu ortaya çıkan kredi piyasası sorunun da abartıldığını kaydetti.
Haberin devamı

Küresel piyasalardaki risk konusunun yeniden değerlendirilmesi gerektiğini vurgulayan Paulson, küresel ekonomi çok sağlıklı ifadesini kullandı.

Merkez Bankası ne zaman faiz indirir?

Türkiye ekonomisinde ve piyasalarda yaşanan son gelişmelere paralel Merkez Bankası üzerindeki faiz indirimi beklentileri de artmaya başladı. Özellikle ihracatçılar MB'nin çabuk davranmasını ve faizleri aşağı çekmesini isterken, diğer sanayicilerden de benzer istekler geliyor.


Geçtiğimiz günlerde Oyakbank'ı satın alarak Türkiye piyasasına giren Hollandalı bankacılık devi ING Bearings, bugün yayınladığı raporunda, faiz indirimi ile ilgili beklentilerine yer verdi. Türkiye'de yarın açıklanacak enflasyonun düşük gelmesi halinde son 37 yılın en düşük seviyelerine inilebileceğini kaydeden ING, yıl sonunda ise enflasyonun yüzde 7-8 aralığında gerçekleşebileceğini öngördü.

Merkez Bankası'nın geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamaya atıfta bulunan ING, bankanın dördüncü çeyrekten önce faiz indirimi yapmayacağını düşündüklerini ve ilk indirimin kasım ayında olabileceğini belirtti. ING'ye göre Merkez Bankası faizleri kasım ve aralık aylarında yarımşar puan indirecek ve faizler 2007 sonunda yüzde 16.5'e gerileyecek.

ING, 2008'de ise faiz indirimlerinin daha hızlı olmasını ve 4.5 puanlık bir gerileme bekliyor. Ancak ING'nin şartları; enerji fiyatlarının artmaması, kurlarda sert hareketler olmaması ve yiyecek fiyatlarının düşmesi...

IMF ve Dünya Bankası: Don't Panic

IMF ve Dünya Bankası’na göre piyasalarda trend değişikliği görünmüyor.

Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası, dünya borsalarındaki son çalkantıları kaygı verici bir durum olarak görmüyor. Asya-Pasifik havzası maliye bakanlarının Avustralya’daki toplantısına katılan IMF 1. Başkan Yardımcısı John Lipsky, dünya mali piyasalarındaki son durumu değerlendirirken, borsalarda son günlerde kaydedilen iniş çıkışları “sağlıklı bir düzeltme hareketi” olarak niteledi.

Çalkantıların yatırımcıların kredi risklerini yeniden değerlendirmelerinden kaynaklandığını belirten Lipsky, mali piyasalarda bu tür yeniden değerlendirme hareketlerinin bir süreliğine acı sonuçlar verebilse de daha gerçekçi bir risk tahminine yol açtığından ekonomik istikrara hizmet ettiğini söyledi.

Dünya Bankası Başkanı Robert Zoellick de büyüme ve gelişme için küresel ekonominin temel yapı taşlarının oldukça güçlü olduğunu söyledi.

BusinessWeek: Türkiye bir çok riske açık


Türkiye’nin birçok “yatırım riski”ne maruz kalmayı sürdürdüğü öne sürüldü. ABD’li ekonomi ve finansman sitesi BusinessWeek’de yayınlanan bir analizde Türkiye’yi “en iyi performans gösteren yükselen piyasa” ilan ederken Türkiye’nin birçok “yatırım riski”ne maruz kalmayı sürdürdüğü belirtildi.

BusinessWeek, Türk ekonomisine ilişkin bir değerlendirme yayınlandı. Palash R. Ghosh imzalı analizde Türkiye’de ekonomik istikrarın borsayı çok olumlu etkilediği, AKP’nin seçim başarısının borsa endeksini en üst düzeyine çıkarttığı kaydedildi.

Ancak Türkiye’nin, “yükselen piyasa statüsü ve uzun siyasi kargaşalar tarihi nedeniyle birçok yatırım riskine maruz kalmayı sürdürdüğü” öne sürülen analizde “Güçlü askerler, sağcı milliyetçiler, laik solcular, Kürt ayrılıkçıları ve İslamcı köktendicilerin arasındaki Türkiye, sürekli sosyal ve siyasi krizler içerisinde gözüküyor” yorumu yapıldı.

Türkiye’de son siyasi gelişmelerin de değerlendirildiği analizde seçimde AKP’nin aldığı sonucun piyasalar için “iyi” olduğu kaydedildi. Analizde “2001 yılındaki finansal krizden sonra sağlanan ekonomik canlanmayı şaşırtıcı yapan da Türkiye’nin kronik siyasi istikrarsızlığı” denildi.

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın iktidara gelmesinden sonra borsanın değerinin beş kat arttığına, enflasyonun düştüğüne, 2003 yılında 1.3 milyar dolar olan net yabancı yatırımın geçen yılda 19.2 milyar dolarlık rekor düzeye tırmandığına dikkat çekildi.



-TÜRKİYE’DE RİSK PRİMİ VAR-


Bu arada, Türkiye’nin “en iyi performans gösteren yükselen piyasa” ilan edildiği analizde Türkiye’de sağlanan “kinetik” büyümeye karşın menkul değerlerin ucuz olmayı sürdürdüğü kaydedildi.

BusinessWeek’teki analizde Putman Investments portföy yöneticisi Daniel Grana’nın görüşlerine de yer verildi. Grana, “Türkiye, yükselen bir piyasa olmayı sürdürüyor. Bu nedenle risk primi var” dedi.

Grana “Siyaset hala istikrarsız, ekonomik politikalar, Batı’ya kadar kurumsallaşmış değil ve şirket yönetimi, iyileşmekle birlikte henüz çok iyi değil” şeklinde konuştu.



-TÜRKİYE BREZİLYA’NIN BEŞ YIL GERİSİNDE-



Buna karşın Grana, AKP’nin mali disiplin sürdürmesi ve yabancı yatırımcıları çekmeye devam etmesi halinde risk priminin azalacağını belirtirken de “Brezilya’da olanlar bunlar ve Türkiye, Brezilya’nın beş yıl kadar gerisindedir” görüşünü dile getirdi.

“Türk ekonomisi için en büyük riskin AKP’nin gelecekteki politikalarında bulunduğu”nu savunan Grana, “Eğer piyasa dostu önlemleri sürdürmezlerse Türkiye geriye gidecek” diye konuştu. Grana “Ayrıca yükselen ekonomilere yönelik küresel risk iştahı azalırsa dışsal gelişmelerden dolay zarar görecek” uyarısını yaptı.

US Global Investors Doğu Avrupa Fonu yöneticisi Julian Mayo ise, Türkiye’deki genel risklerin azaldığına inancını yansıtırken “Ekonomi, güçlü ticaret ve iç talebinin desteği ile hızlı büyümeyi sürdürmeli. Karlar güçlüdür ? yılda yüzde 25 civarında ? ve piyasa, en ucuz yükselen piyasalardan biri olmayı sürdürüyor” diye konuştu.



-ÖNEMLİ OLAN AB ÜYELİĞİ DEĞİL EKONOMİK ENTEGRASYON-



Bu arada, AB üyelik hedefinin piyasalar açısından taşıdığı önemi değerlendiren Julian Mayo, üyeliğin borsa perspektifinden “kritik” olduğunu düşünmediğini belirtirken “Önemli olan ekonomik entegrasyon. Örneğin Türkiye’nin AB ile ticaret anlaşmasıdır” görüşünü dile getirdi.

Daniel Grana ise, Türkiye’nin AB’ye en az 10 yılda alınmayacağına inandığını belirtirken de “Türkiye, ekonomisini geliştirdikçe ve anlamlı demokratik reformlar yaptıkça AB onu kabul etmek zorunda kalacak. Bu gerçekleştiğinde Türkiye, hemen yararını görecek” diye konuştu.(