KÖy EnstİtÜlerİ

KÖY ENSTİTÜLERİ Hasip Öztürk
25 04 2008
Kültür (Marif) Bakanı Saffet Arıkan, İ.H.Tonguç'a bozkırı gösterip “Köylü bu bozkırı yendiği gün
ters talihini de yenmiş olacaktır!”demiş.Tonguç İlöğretim Genel müdür vekilidir. Yil 1937'dir..
1934 verilerine göre şehir ve kasabalarda 1192 ilkokul, 254.517 öğrenci, 6851 öğretmen vardır. Köylerde
hepsi üç sınflı 5 bin okul, 313.169 öğrenci, 6786 öğretmen var. Nüfusun %80'i köylerde yaşıyor ve çocukların
% 78.2'si okulsuzdur. Yeni mezun öğretmen 650, meslekten kopan 800 kişidir..Bu koşullarda köyün okula, çocukların öğretmene kavuşması hayaldir. Cumhuriyet'in devrimleri yaşatacak yurttaşları yetiştirme üküsü, Yazı devriminin herkesi okur yazar etme hedefi uzaklardadır.
Sorunun hızlı çözümü, her yıl çok sayıda öğretmen yetirşirlmesine bağlıdır. Acil, pratik çözüm arayışı vardır. Tonguç, ilköğretimin başına getirilmiştir. Eğitimde çok başlılık vardır. Şehirde öğretmen yetiştiren okul mezunları köylere gitmek istemiyor. Öğretmeni köylü yabancı sayıyor ve dışlıyor. Sadece okuma yazma öğret-mek çözüm olamamıştır..
Ordu'da bir eğitim kurumudur. Askerlerden yararlanılması fikri 1874'te, 1910'da gündeme gelmiş. Prusya bu fikirden büyük ölçüde yararlanmış. Atatürk'ün telkiniyle S.Arıkan konuyu Tonguç'a çıtlatır. Tonguç, Kayseri, Yozgat, Çorum köylerinde dolaşıp araştırır. Askerde çavuşluk, onbaşılık yapmış köylülerin, köylerinde saygın kişiler olduğunu görür. Halkla, çocuklarla ilişkilerin gözler. Okuma yazma bilen, aritmetikten, geometriden ha-
berli bu kişilerden, üç sınflı köy okullarında eğitmen olarak yararlanmanın mümkün olduğu kanısına varır.
Otuz yaşını geçmemiş, sınavla seçilecek kişilerin altı aylık eğitimden geçirilerek, köy okullarına “eğitmen” olarak atanmasını planlarlar. Bir yandan eğitim proğramını, eğitim kaynak kitaplarını, eğitmenin köyde kullana-
cağı kaynak kitapları hazırlamaya girişirler. Siyasi destek gereklidir. Meclisten yasa çıkarılmasına çalışırlar. Bu fikrin bakanlık bürokratları, siyasiler ve çıkar çevreleride güçlü karşıtları vardır.
Eğitmenlerin, tarımsal ortamda, köy koşullarınde ve tarımsal teknolojiyi öğreneceği şekilde eğitilmeleri gerek-
lidir. Tarım araç ve gereçlerini, en yeni yöntemleri bilmelidirler. Ankara köylerinden 79, Tunceli den 5 eğitmen adayı seçilmiştir. Eskişehir, Mahmudiye Devlet Çiftliği'nde 1936 yılında ilk Eğitmen Kursu açılır. Diğer bakan-
lıklardan da usta ve uzman desteği aranır. Bir yandan da ileride açılması öngörülen köy enstitülerinde öğretmen ve yönetici olabilecek kadroların peşindedirler..1937 yılında Eğitmen Yasası çıkarılır.
Üretim içinde, üretim için eğitim çalışması eylemli olarak başlamıştır. Eğitmen adayları bir yandan köyde
gereken teorik bilgileri, bir yandan tarımsal teknolojiyi, köyde ihtiyaç duyulan ustalıkları yaparak, yaşayarak öğrenirler. Eğitim, köyde tek başına staj yapılarak sona erecek ve başarı sınavla saptanacaktır.
Yöntem yenidir. Köyü ve köylüyü kalkındıracak kaldıracın, desteğini koyacak yer bulunmuştur. Köy Yasası'nın imece yöntemi ile köylünün okullarını elbirliğiyle yapma yükümlüğü de köylünün üstüne yıkılmıştır. Köyden gelen eğitmen adayı bilgi, deneyim, ustalık ve dünya görüşü yüklü köyüne geri dönecektir. Eğitmen örnek insan, çiftçi ve ustalıkları olan kişidir. Tarım araç ve gereçleri, fidan, tohumluk ve tarla desteği de almıştır. Az bir maaşı da vardı. Ama geçimini üreterek sağlayacaktır. Bir yandanda köy çocuklarına okuma, yazma, aritmetik, geometri, yurt-yaşama bilgisi öğretecektir. Köy çocuklarını ödevini, haklarını bilir, Cumhuriyet devrimlerinin ışığı ile aydınlanmış yurttaşlar olarak eğitecektir...
Mahmudiye Eğitmen Kursu'na, İzmir-Kızılçullu, Eskişehir- Çifteler, Edirne-Karaağaç, Erzincan, Erzurum, Kayseri, Kars illerinde açılan kurslar eklenmiş. Bursa'da Eğitmen Tarım kursu açılmış. Deneme aşamasında 1000
aşkın eğitmen yetiştirilmiş ve köylere yollanmıştır.Kurs açılan, şehirden uzak ve tarımsal alanlarda, köy enstitü- lerin altyapısı hazırlanmıştır. Bir laboratuvar işlevi görmüşlerdir. Ardından, kurs merkezlerinde Köy Öğretmen
Okulu adıyla okullar açımıştır. Bunlara Kocaeli-Arifiye, Kastamonu-Gölköy, Malatya-Akçadağ, Bursa->Karaca-
bey, Manisa -Horozlu, Isparta-Gönen, Kayseri-Pazarören, Kırklareli-Alpullu, Samsun-Ladik, Trabzon-Beşikdüzü Adana-Düziçi eğitmen kursları eklenmiştir. Ertesi yıl da buralarda köy öğretmen okulları açılmıştır. 2000 eğitme-
ni ve 1000 öğretmeni mezun edecek bir düzeye varılmıştır. Köylünün imeceyle yaptığı köy okulu sayısı da 3.960 sayısına ulaşmıştır. Henüz Köy Enstitüsü yasası ve adı yoktur.
Atatürk'ün vefatından sonra İsmet İnönü Cumhurbaşkanı, H.Ali Yücel Eğitim Bakanı olmuştu. 3704 sayılı
Köy Eğitmen Kursları ile Köy Öğretmen Okullarının İdaresi Yasası 1939 yılında çıkarılmış. 3803 sayılı Köy Enstitüleri Kanunu, 17 nisan 1940 yılında yasalaşabilmiştir. Köy Öğretmen Okulu adı, Köy Enstitüsü olmuştu.
Yasa çıktığınnda 21 Köy Enstitüsü zaten açıktı. 1942 yılında 4274 sayılı Köy Okulları ve Enstitüleri Kanunu çıkarıldı. Köylere eğitmen ve öğretmene ek olarak sağlık memuru, hayvan sağlık memuru, ebe gibi nitelikli ele-
manlar yetiştirip yollamak mümkün olmuştur...
Köy Enstitüleri, iş içinde eğitim, eğitim içinde üretim anlayış üzerine kurulmuştu. Çare insandı ve çareyi üreten de insandı..Yokluk, parasızlık içinde ve 2.Dünya Savaşı koşullarında yukarıda özetlenen 21 köy Ensti-
tüsü kurulmuştu binlerce öğretmen-eğitmen yetiştirilmişti. Eğitmen ve öğretmen adayları okullarını, okulları donatan araç, gereç ve eşyaları da yapmışlardı. Laboratuvarları, müzik, resim atelyelerini, işlikleri kurmulardı. . Tarlaları ekip hasat ettiler. Ağaçları diktiler. Bakım, aşı işlerini yürüttüler. Bozkurın ortasında nefis meyve üretip ekonomiye kattılar. İnekleri sağıp peyner, yoğurt, yağ ürettiler. Onca işin içinde dünya klasiklerini okuyup tar-
tıştılar. Grup çalışmaları yaptılar. Nasırlı elleriyle müzik aletlerini imal ettiler. Bunları kendileri kullandılar. Tiyatro, folklör gösteriler, spor yaptılar. Yarıştılar..
Yalnız Kızılçullu binaları hazır bulunmuştu. Kalan 20 köy enstitüsü tuğlasıyla, kerpiciyle, kiremitiyle, duvarıyla, çatısıyla, badanası boyasıyla ve tüm konforuyla iş içinde, üretim eğitimi içinde, öğrencilerin eliyle
üretilmişlerdi. Müteahhit eliyle çakılmış tek çivi yoktur. Bütün bunlar işbirliği, yardımlaşma, dayanışma, işbölümü ve özgüvenle başarıldılar. Türk insanının yapısında bulunan üreticilik, yaratıcılık genleri açığa çık-
mış ve bunların yapılabileceği halka kanıtlanmıştı. Bu inançla bu günlere gelindi. Cumhuriyet ve devrimleri, içten ve dıştan azgın saldırılara, iftiralara rağmen bu özgüvenle karşı durdu ve duracaktır...
Köy Enstitüleri, emperyalizmin baskılarına ödün verilene dek, 17 bin öğretmen-eğitmen, sağlık memuru, ebe yetiştirmiştir. Yaklaşık 300 bin köy çocuğu eğitim alabilirken, bu sayı on yılda 1.300.000 kişiye varmıştır. 1956
yılına kadar 35 bin köyün öğretmen ve okul gereksinimi karşılanmak üzere hesap yapılmıştı. Yılda 3000 öğret-
men yetiştirilmesi öngörülmüştü. Tüm engellere karşın bu hedeflere büyük ölçüde varılmıştır..
Çok partili sistem ve göstermelik demokrasiyle, üretimlerimiz yozlaştırılmak istenmiştir. Köy Enstitüleri' nin hizmet götürmeye savaştığı köylüler; şimdi şehirlerin varoşlarında, gecekondu halkıdır. Üretkenlikleri yontul-
muş bir erzak torbasına oy veriyorlar. Tarlaları boş duruyor, buğday ithal ediyoruz. Onların oylarıyla Cumhuriyet karşıtları iktidarcılık oynuyor. Emperyalizmle işbirliğinde, el ele ve gönül gönüleler. Cumhuriyet'in birikimlerini mirasyedi gibi harcıyorlar..
Hem emperyalizmin de adı değişmiş. Şmidilerde globalizm, küreselleşme ve Çuş deniyormuş! Çok uluslu şirketler adıyla, ülkemin altını üstüne getirmekle meşguller. İşbirlikçilerine, “Atatürk'ün resmini, artık sandık odasına kaldırın!” diyorlar...
Sağlıcakla kalın Hasip ÖZTÜRK