Kayak Secımleri?

Kayak ekipmanı seçimi temelde zor bir işlem olmasa da özellikle yeni başlayanların veya kayağa bir süre ara vermiş olanların kafası karmaşık gibi görünen seçenekler ve kulağa garip gelen kelimelerden karışabiliyor.
Aşağıda kayak ekipmanını tanımanızı ve size özel seçim yapmanızı kolaylaştıracak temel bilgileri bulacaksınız.

Kayak Düzeyiniz
Kayak seçiminizi kolaylaştırmak öncelikle aşağıdaki kategorileri inceleyerek kayak düzeyinizi belirlemelisiniz.
Yeni Başlayan (Tip I): Yeni başlayanlar, düşük eğimli pistlerde yavaş kaymayı tercih edenler.
Orta Düzey (Tip II): Temel kayak yeteneklerine sahip, ileri düzey (siyah) pistler dışında bir çok arazi ve kar koşullarında oldukça kontrollü olan ve tam kontrollü olma yolunda gelişmekte kayakçılar.
İleri düzey (Tip III): Buzlu, dik, bol kar, parçalı ve benzeri her tür koşulda, ileri düzey (siyah) pistlerde, ve yüksek hızlarda kontrollü kayabilen kayakçılar ve yarışçılar.

A. Genel Kayak Kategorileri
Değişik kar koşulları, kullanıcı yeteği ve kullanım amacına göre kayak çeşitleri bulunur. Kayaklar bu amaçlara cevap verebilecek şekilde kullanılan materyal, sertlik, uzunluk, ağırlık, kenar kesim (kayağın belinin kayağın burun ve kuyruk bölgesine göre olan genişliği) gibi özellikler açısından farklılık gösterirler (Kayağın yapısı hakkında detaylı bilgi için "Kayak Anatomisi" başlıklı bölümü inceleyiniz). Kayak çeşitlerini temelde dört kategoride inceleyebiliriz:
1. İleri düzey/Yarış Kayakları: Bu kayaklar hızlı kaymaya uygun tasarlanmışlardır. Genellikle sert ve dar kayaklardır, yüksek hızlarda şokları emerler. Kenar kesimleri diğer kayaklara göre daha düzdür. Bu özelliklerinden dolayı bu kayakları döndürmek daha zordur ve iyi teknik gerektirir. Temelde iki alt gruba ayrılırlar:
a) Büyük Slalom: Küçük ve sık dönüşleri sevmezler. Büyük ve geniş dönüşlere uygun, yüksek hızlarda titreşimleri emici özelliklere sahiptirler.
b) Slalom: Küçük, keskin dönüşlere uygun, buzda ve dik yamaçlarda yüksek kontrollü kayaklar. İleri düzey/yarış kayaklarına örnek olarak Atomic Beta Race 9.20, Nordica N 9.1, Dynastar Autodrive Speed Carve'ı sayabiliriz. 2. 2.Orta/İleri Düzey (Performans) Kayakları: Dağın her yerinde kaymalarına rağmen daha çok ezilmiş pistleri tercih eden orta ve ileri düzey kayakçıların tercih ettiği kayaklar. Yarış kayaklarına göre daha geniş ve yumuşaktırlar, bu sayede daha geniş kar koşullarında ve daha yavaş hızlar için tasarlanmışlardır. Bu kategorideki kayaklara örnek olarak K2 Four Classic, Rossignol Salto 10.6 Suspension L, Dynastar Venus 9, ve Volant SuperKarve'ı sayabiliriz.
3. Başlangıç/Orta Düzey Carving Kayaklar: Yeni başlayan ve orta düzey kayakçılar için tasarlanmışlardır. Yukarıdaki kayaklara benzerler fakat düşük hızlara daha duyarlı olabilmeleri için daha yumuşaktırlar. Burunları daha geniştir ve kuyruk bölümü dönüşlerin sonunda arkaya hatalı olarak fazla ağırlık verip kayağın kuyruğunu kaydıran kayakçıları daha fazla hoşgörebilecek şekilde inceltilmiştir. Bu kategorideki kayaklara örnek olarak Dynastar Venus 8, Salomon X-Free 8, ve Rossignol Cut Super 10.4'ü sayabiliriz.
4. Çok Yönlü Kayaklar (Mid-fat): Her tür kar koşulunda ve dağın her yerinde kaymak isteyenler için tasarlanmışlardır. En popüler kayak çeşididir. Ezilmiş pist veya yarış kayaklarından daha geniş, gerçek toz kar kayaklarından daha dardırlar. Toz kar veya eski, parçalı karda ilerleyebilecek kadar geniştirler fakat bu genişlik ezilmiş veya sert karda sorun çıkartacak kadar fazla değildir. (Burun genişliği tipik olarak 100-109mm, bel genişliği 68mm üzerindedir) Çok yönlü kayaklara örnek olarak Salomon X Scream 9, Rossignol Bandit XX, K2 X-15 ve Dynastar 4x4 Powertrac verilebilir.
Bayan ve Çocuk Kayakları Hakkında
Kayaklarda erkek, bayan ve çocuk modelleri bulunabilmektedir. Bayan ve çocuk kayakları genellikle erkek kayaklarına göre daha hafif ve yumuşaktır. Bu sayede genellikle erkeklerden daha hafif ve güçsüz olan bayanların ve çocukların kayağı orta yerinden esnetebilmeleri ve kenarlar üzerinde dönüşü tamamlayabilmeleri kolaylaşır. Bayan kayaklarında bağlamaların normalden bir santimetre kadar daha öne monte edildiği de görülür. Bu sayede bayanların erkeklere göre genellikle daha arkada olan ağırlık merkezleri öne ve kayak merkezine yaklaştırılarak dönüşler kolaylaştırılır ve denge artırılır.

B. Diğer Kayak Kategorileri
Temel kategoriler dışında kalan ve kullanımı sınırlı olan aşağıdaki kayak kategorilerini de sayabiliriz.
Toz Kar Kayağı (Şişman): Bu kayaklar toz kar veya parçalı kar üzerinde rahatça yüzebilmeleri için kayak çeşitleri içerisinde en genişliği en yüksek olanıdır. Tipik olarak burun genişliği 110mm üzerinde, kuyruk genişliği ise 100mm'nin üzerindedir). Dezavantajı ise sert kar veya ezilmiş karda en iyi kayakçılar için bile dönüşlerinin zorluğudur. Toz kar nadir rastlanılan bir durum olduğundan çoğu kayakçıya önermeyeceğimiz bir kayak çeşididir. Bu kategoriye giren kayaklara örnek olarak Salomon Super Mountain'ı verebiliriz.
Serbest Stil (Freestyle): Kayaklar Snowboard'larınkine benzer özel pistlerde atlayıp zıplamak, havada değişik hareketler denemek için uygundur. Bombelerde de kullanılabilir. Manevra kabiliyetleri yüksek, kısa (120-180cm) kayaklardır. Bazı modellerde kayağın iki burnu vardır, havaya yükselen kayakçı hem ileri hem geri yönde yere iniş yapabilir. Örnek olarak Salomon X Scream 1080'i sayabiliriz.
Board Kayaklar: Uzunluğu genellikle 60-80cm olan, kayak kategorileri arasında boyu en kısa olan, atlayıp zıplamak, çeşitli hareketler denemek, veya değişik bir tecrübe yaşamak için kullanılabilen kayaklardır. Boyu kısa olduğundan yeterli yüzey alanına sahip değildirler. Bu yüzden özellikle yüksek hızlarda oldukça kontrolsüzdürler. Kayak ayakkabıları ve normal kayak bağlamaları ile kullanılan modellerin yanında, snowboard botları ve düşüldüğünde kayak ile botun birbirinden ayrılmadığı bağlamalar ile kullanılan çeşitleri de mevcuttur. Örnek olarak Dynastar Alphabet/Emery ve Salomon Buzz Snowblades verilebilir.

Kayak Boyu Ne Olmalı?
En sık sorulan ve nedense güvenilir bir cevabın zor alındığı konulardan biridir kayak boyu. Son beş yılda dünyada kayak sektöründe gerçekleşen evrimlere parelel olarak kayak boyunun değişmesi (kısalması) yeni ve eski kayakçılarının kayak boyu konusunda kafalarının karışmasına neden oldu. Yeni derin kenar kesimli şekilli kayaklar geleneksel kayaklara göre daha kısa boylarda kullanılır. Bu kayakların kara temas eden daha geniş yüzey alanları vardır. En uygun kayak boyunun belirlenmesi, boy ve kilonuz, kayak düzeyiniz, ve amaçlanan performansa bağlıdır. Boy, kilo ve kayak düzeyiniz arttıkça önerilen kayak boyu da artar. Uzun kayaklar yüksek hızlarda daha dengeli ve kararlı iken kısa kayaklar dönüşlerde daha kolay ve kontrollüdür. Genel bir yaklaşım olarak günümüzün derin kenar kesimli kayakları için önerilen kayak boyu, geleneksel kayaklar için önerilen boydan 10cm daha kısadır. Geleneksel kayak boyunu ise kabaca aşağıdaki gibi belirleyebiliriz:
Yeni başlayanlar: Kayak boyu kayakçının omuz boyu kadar
Orta düzey kayakçılar: Kayak boyu kayakçının burun seviyesi ile başının üstü (boyu) seviyesi arasında
İleri düzey kayakçılar: Kayak boyu kayakçının boyu ile boyu artı bir el genişliği seviyesi arasında. Çok ileri düzey kayakçılar ve yarışçılarda bu boy kayakçının boyu artı el genişliği ile kayakçının kolu yukarı kaldırıldığında bileğine kadar olan seviye arası olacak kadar artabilir.

Kayak Terimleri
Carving: "Carving", kavisli bir kayak dönüşünün İngilizce adıdır. Carving deyince akla herhangi bir kayak dönüşünden çok tercih edilen bir dönüş gelir. Bu dönüşte, kayağın kavisli kenarı kar ile bütünüyle temas halindedir. Dönüş sırasında yana kayma, yerden kar kaldırma neredeyse hiç yoktur. Maksimum hız ve kontrol ile en verimli dönüş tekniğidir. Carving dönüş yeni stil kayaklarda eski kayaklara göre daha kolay gerçekleşir çünkü yeni kayaklarda kayağın kenar kesimi daha büyüktür (kenar kesim yarıçapı daha küçüktür).
Kenar Kesimi: Kenar kesimi milimetre cinsinden bir kayağın burun, bel ve kuyruk genişliği arasındaki farktır. Kayağın profilinde görülen kavisdir. Kenar kesimi küçük olan kayaklarda dönüş sırasında kayağın kenarını bütünüyle kar ile temas ettirip dönüş yapmak daha fazla çaba ve tecrübe ister. Diğer taraftan, büyük kenar kesimli kayaklar hafif bir basınç uygulanarak kenar üzerine yatırılabilir. "Şekilli" kayak adı verilen bu kayaklar yeni başlayanlar ve orta düzey kayakçılar için carving dönüşü kolaylaştırır.
Kenar Kesim Yarıçapı: Kenar kesim ve kenar kesim yarıçapı terimleri kayağın nasıl döneceğini açıklamak için kullanılır fakat aslında birbirinin zıttıdırlar. Kenar kesim yarıçapı kayağın kenarına teğet yerleştirilen hayali bir dairenin yarıçapıdır. Metre cinsinden ölçülür. Kenar kesimi ne kadar büyükse (derinse), bu daire (dolayısıyla yarıçapı da) o kadar küçüktür. Diğer bir değişle kenar kesim yarıçapı kayağın kenarı üzerine yatırıldığında yapacağı dönüşün büyüklüğüdür.
Etkin Kenar: Etkin kenar kayağın kar ile temas eden bölümüdür. Etkin kenar ne kadar uzunsa yüksek hızlarda o kadar stabilite vardır ve kenarlar o kadar iyi tutar. Etkin kenar ne kadar kısaysa spin ve dönüşler o kadar kolay başlatılır.

Dönüş Tipi:
Daha çok kısa dönüşler yapmayı tercih ediyorsanız, derin kenar kesimli (kenar kesim yarıçapı küçük) kayakları tercih edin.
Orta büyüklükteki dönüşler için orta büyüklükte kenar kesimli kayakları,
Büyük dönüşler veya yarışlar için küçük kenar kesimli kayakları tercih edin.
Tümseklerde (bombe) kaymak için küçük kenar kesimli kayaklar uygundur çünkü dönüşlerin çoğu kar üzerinde değil havada yapılır.
Kayak Genişliği: Kayağın bel genişliği (bağlamaların altındaki genişlik) kayağın değişik koşullarda davranışını belirler.
- Yumuşak, derin kar veya toz kar daha fazla yüzerlilik gerektirir, bu yüzden geniş bel genişliği uygundur. Toz kar kayaklarında bu ölçü tipik olarak 70mm üzerindedir.
- Ezilmiş ve yarı ezilmiş karışımı bölgelerde bu genişlik 65-70mm arasındadır.
- Tam ezilmiş, sert karda daha az yüzerlilik gerekir. Sadece bu tür kar için tasarlanmış kayaklarda bel genişliği genellikle 65mm altındadır.
Esneklik: Bir kayağın esnekliği, veya boyutsal sertliği, nerede ve nasıl kayılabileceğini büyük ölçüde etkiler. Esnekliği sert olan kayaklar yüksek hızlarda ve ezilmiş sert yüzeylerde oluşan şokları emebilirler. Bu tür kayaklar yarış pistleri gibi sıkıştırılmış sert zeminlerde hızlı kayan ileri düzey kayakçılar için tasarlanmıştır. Sert kayaklarda doğru dönüş tekniği uygulayabilmek daha çok beceri gerektirir. Daha esnek bir kayak daha yavaş hızlarda dönebilir, ve daha kısa dönüşler yapabilir. Orta sertlikteki kayaklar orta düzey kayakçılar, yumuşak esneklikteki kayaklar da daha çok yeni başlayanlar için uygundur. Kayakların esnekliklerini onları yerde dik dururken orta yerinden itip esneterek karşılaştırabilirsiniz.
Doğal Kayakçı Duruşu: Düz bir yüzeyde, ayakkabı tabanları birbirlerine parelel, ayaklar kayarken normal olarak kullandığınız genişlikte, diz kapağı ayakkabının ön kenarı hizasına gelecek şekilde dizler bükülmüş, kayakçının tam karşıya baktığı rahat, doğal pozisyon.

KAYAĞIN YAPISI
Çekirdek: Kayağın merkezinde bulunan ve kayağın diğer kısımlarının etrafına inşa edildiği elemandır. Tahta ve köpük çekirdekte en sık kullanılan materyallerdir. Tahta; tepkilidir ("canlı" hissi verir), fakat ağır ve pahalıdır. Köpük; hafif ve ucuzdur, fakat daha az tepkilidir.
Kayak üretiminde temel olarak 3 yapı vardır:
Burulma kutusu adı verilen yapıda, çekirdek üzerine fiberglas kumaş sarılır.
Lamine veya "tabakalı" yapıda çekirdeğin üstüne ve altına fiberglas tabakalar yapıştırılır. Kayağın kenarları "kenar duvar" adı verilen ayrı bir kaplama ile kapatılır. Burulma kutusu yapısına göre daha yumuşak, fakat daha dayanıksızdır, zamanla katmanları ayrılabilir.
Kapsül yapıda çekirdeğin etrafına kayağın üstünü ve kenarlarını (çelikler dahil) örten ve tek parçadan oluşan fiberglas bir yapı giydirilir, kenarların ayrıca kaplanmasına ihtiyaç kalmaz. Temel yük taşıyıcı eleman çekirdek değil kapsül olduğundan kenarlar üzerine daha doğrudan basınç aktarılabilir, dolayısıyla bütün kar koşullarında daha iyi kenar tutuşu ve dönüş kabiliyeti sağlanır. Tabakalı yapıya göre daha hafiftir.
Taban: Tabanlar genellikle polietilenden yapılır. Temelde iki çeşit taban bulunur. Daha ucuz kayaklarda kullanılan "extruded" adı verilen tabanlar plastik eritilerek elde edilir. Bu tip tabanlar daha ucuzdur, sık waxlanması gerekmez ve tamiri kolaydır, fakat wax'ın etkisi kısa sürer ve kuru/soğuk veya çok ıslak koşullarda performansı düşüktür. Daha pahalı kayaklarda kullanılan "sintered" adı verilen tabanlar yüksek basınçta plastik tozu sıkıştırılarak elde edilir. Bu tip tabanlar hızlı, dayanıklı ve serttir, wax'ı daha iyi tutarlar, fakat daha pahalıdır, tamiri daha zordur ve oksitlenmeleri önlemek için sık waxlanmaları gerekir.