Otomobil aydınlatması, ama nasıl ?

FAR YAPILARI
Parabolic (desenli camlı) : Otomobil farlarının atası olan bu tip farlar artık kullanılmamaktadır.
Ampulün ürettiği ışık parabolic reflektörden ileriye yansıtılır. Farın önündeki desenli ön cam ışığı kırarak istenen yönlerde (üst karanlık-alt aydınlık, asimetrik desen) düzgün dağılımını sağlar.
Optik mesafe 15-40 mm. arasında değişmektedir. Bu uzaklık azaldıkça üretilen ışık genişler. Far reflektörü ne kadar büyük olursa verdiği ışık ta o kadar fazla olur.
İki reflektörlü versiyonda genellikle H7 veya H1, tek reflektörlü versiyonda H4 ampul kullanılarak kısa ve uzun far ışığı elde edilir.
Free form (şeffaf camlı) : 1990'lı yılların sonlarından itibaren kullanılmaya başlanan bu tip farlar günümüzde üretilen otomobillerin yaklaşık hepsinde bulunmaktadır.
Güçlü bilgisayarlar ve özel optik yazılımları ile reflektör üzerinde optik mesafeden bağımsız onbinlerce farklı yansıma noktası oluşturulur. Işığın dağılımı bu yansıma noktalarında şekillendiğinden şeffaf ön cam kullanılabilmektedir.
Bu sayede performans %50 kadar artırılmış, farklı far dizaynları geliştirilebilmesine olanak tanınmıştır.

İki reflektörlü versiyonda genellikle H7 veya H1, bir reflektörlü versiyonda H4 ampul kullanılarak kısa ve uzun far ışığı elde edilir.

Elipsoidal (mercekli) : Bu tip farların kullanımı gün geçtikçe yaygınlaşmakta, teknolojinin gelişmesine paralel olarak farklı alanlarda kullanılabilmesi için (bi-xenon far, dönen far vb.) sürekli geliştirilmektedir.
Güçlü bilgisayarlar ve özel optik yazılımları ile reflektör üzerinde eliptik bir yansıma yüzeyi oluşturulur. Reflektörün önündeki siper üretilen ışığın istenmeyen kısmını keser. Öndeki mercek te kalan ışığı toplayarak ileri yansıtır.
Bu sayede daha küçük ve etkili yansıma yüzeyleri oluşturulabilmekte, farklı desenlerde ışık dağılımı elde edilebilmektedir. Genellikle 60-70 mm. çapında mercekler kullanılmaktadır. Merceğin çapı büyüdükçe ışık deseni genişler.
Genellikle kısa far elipsoidal projektörlü, uzun far ise free from reflektörlü olarak tasarlanır. Elipsoidal projektörde H7 veya Xenon, free form reflektörde H7 veya H1 ampul kullanılarak kısa ve uzun far ışığı elde edilir.
Renk sıcaklığı nedir ?
Renk sıcaklığı ışığın rengidir, ışığın miktarı ile bir ilgisi yoktur. Renk sıcaklığı artırıldığında ışıktaki mavinin payı artar, kırmızının payı azalır.
Birim : Kelvin (K)
Beyaz ışık üç temel sıcaklık grubuna ayrılmıştır :
5000 K ve üstü günışığı beyazı daha fazla mavi azalan göz hassasiyeti
5000 K - 3300 K doğal beyaz daha fazla beyaz optimum göz hassasiyeti
3300 K ve altı sıcak beyaz daha fazla kırmızı artan göz hassasiyeti

Işık miktarı nedir ?
Işık kaynağından tüm yönlere doğru yayılan ve göz hassasiyeti ile değerlendirilebilen ışığın gücüdür.
Birim : Lümen (lm)
Halojen far : Günümüz otomobillerinde yaygın olarak halojen farlar kullanılmaktadır. Tercih edilmesinin birinci nedeni pahalı bileşenler gerektirmediği için maliyetinin düşük olmasıdır.
Çoğunlukla free form reflektörler kullanılan halojen farlarda nadiren elipsoidal projektör tercih eden üreticiler de bulunmaktadır.
Bundan dolayı farklı tiplerde halojen ampul çeşitleri üretilmektedir.
Halojen ampul : Ampulün içine halojen, iodin, bromine ve diğer gaz karışımları doldurulmuştur.
Tungsten tel, üzerinden akım geçmesi sonucunda ısınarak ışık verir. Bu esnada telin ısısı 3000 ºC, ampulün metal soketinin ısısı 500 ºC civarına kadar yükselmektedir.
Xenon far : Genellikle kısa far olarak kullanılan Xenon farlarda ışık dağılımının düzgün ve keskin olması için mercekli elipsoidal projektörler kullanılır. Az da olsa reflektör tabanlı Xenon far kullanan üreticiler de bulunmaktadır.
Kullanılan projektör/reflektör Xenon ampulünün optiğine göre tasarlanmıştır.
Xenon ampulun uzun ısınma süresi nedeni ile uzun farda halojen far reflektörü ve ampulü kullanılmaktadır.
Bi-Xenon far : Xenon fardan farkı, uzun far ışığını da Xenon ampulden üretebilmesidir.
Elipsodial projektörün önündeki hareketli siper küçük bir motor ile yukarı-aşağı hareket ettirilerek kısa-uzun far geçişi sağlanır.
Sadece kısa far açıkken Bi-Xenon özelliği çalışır, kısa far kapalıyken sellektör yapılabilmesi için ayrı bir halojen far reflektörü ve ampulü kullanılmaktadır.
FARLARIN GÜÇLENDİRİLMESİ
Etkenler : Gece görüşüne etki eden bir çok faktör vardır.
Sürücünün yaşı ve göz sağlığı : Sürücünün yaşı arttıkça görmek için duyduğu ışık ihtiyacı da artmaktadır. 10 yıl yaşlanan bir insanın gözleri %25 daha fazla ışığa ihtiyaç duyar.
Farın kalitesi : Modern farlar çok güçlü bilgisayarlar tarafından hesaplanarak dizayn edilmektedir. Daha çok görünüş amaçlı üretilen uzakdoğu veya yan sanayi üretimi farlar orjinal farın kalitesine erişemeyebilir.
Far camı ve reflektörlerinin durumu : İçine toz girmiş, kararmış, kirlenmiş far camları ve reflektörleri farın iyi aydınlatma sağlamasını engeller. Uzun süre kullanılmaktan dolayı reflektörleri kararmış bir far düzeltilemez, yenisi ile değiştirmeniz gerekir.
Farın yükseklik seviyesi : Normalden daha yukarıya ya da aşağıya ayarlanmış farlar iyi aydınlatma sağlayamaz ve karşıdan gelen sürücüleri de rahatsız eder.
Far ampulünün kalitesi ve kullanılma süresi : Üreticiler her 3 yılda bir eski far ampullerinin kaliteli ve standartlara uygun ampullerle değiştirilmesini önermektedirler.
Hava ve çevre şartları : Yağmur ve sisli hava koşulları kısa far ışığının düzgün yayılmasını engellemekte ve sürücüye geri yansımasına neden olmaktadır. Islak bir yol yüzeyinin ışığın %85'ini yuttuğu tespit edilmiştir.
Hangi marka ? Otomobil üreticilerinin orjinal olarak kullandığı ve kalitesi bilinen ampul markalarını tercih etmeniz önerilmektedir.
Auto Express ampul testleri H7 +%50 , H1 +%50
H7 +%30 , H1 +%30
Auto Bild ampul testleri H4
Avrupa standartlarına (ECE) uygun üretilmemiş ucuz ampuller geometrileri bozuk olduğundan düzgün aydınlatma sağlayamaz.

Yüksek watt'lı ampuller : Otomobilinizin far tesisatı 55W standart halojen ampuller için tasarlanmıştır. Daha fazla akım çeken ampullerin kullanılması elektrik tesisatına, far camı veya reflektörlerine zarar verebilir.
Bir çok oto elektrikçisi yüksek watt (ör:100W) çeken markasız ampulleri röle gibi cihazlarla taktığında farlarınızın daha iyi ışık vereceğini iddia edebilir. Genellikle uzakdoğu üretimi olan bu ampuller geometrileri bozuk olduğundan ışığı düzgün bir şekilde yayamaz, yanlış noktalara kümeleyebilir, yasal değildir, fazla güç çektiğinden ömrü de kısa olacaktır.

Beyaz-mavi ışık veren ampuller : Xenon gibi beyaz ışık verdiği söylenen, kutusunda blue, xenon, hid, 5000K, 6000K gibi yazılar bulunan bir çok ampul satılmaktadır.
Daha çok tuning sektörü için üretilen ve görünüşe hitap eden bu ampuller, üzerine sürülmüş mavi boya kaplaması ile beyaza benzeyen aldatıcı bir dış görüntüye sahiptir.
Xenon fara uzaktan bakıldığında görünen mavi-mor efektler ampulden değil, projektörden dağılan ışığın mercekte kırılmasından oluşan prizmatik efektlerden kaynaklanmaktadır. Hiçbir standart halojen ampulün Xenon ampulün performansına veya rengine yaklaşabilmesi mümkün değildir.
Mavi ışık düşük dalgaboyuna sahip olduğundan cisimler tarafından kolay soğurulamaz. Gözlerimiz düşük dalgaboyuna sahip renkteki ışığa karşı çok duyarlı değildir. Işığın içindeki mavi rengin miktarı arttığı için özellikle yağmurda ve siste bu ampuller aydınlatma etkisini iyice kaybetmektedirler.
Yasal olan ve Avrupa standartlarına uygun üretilen markalar için de yukarıda belirtilen dezavantajlar geçerlidir.
AMPULLERİN DEĞİTİRİLMESİ
Farlarınızdaki ampulleri aşağıdaki açıklamalardan yararlanarak siz de değiştirebilirsiniz. Hangi tip ampul kullanmanız gerektiğini Farların kullandığı ampul tipleri kısmından tespit edebilirsiniz. Daha detaylı bilgi için aracınızın kullanım kılavuzuna başvurunuz.
Xenon farlı araçlarda bu tür işlemlerin deneyimli bir oto elektrikçisi tarafından yapılması gereklidir !

1. Gündüz saatlerini tercih etmeniz değiştirme işlemini kolaylaştıracaktır, farda ampulu tutan klips ve diğer ayrıntıları görmeniz için aydınlık bir ortamı tercih ediniz.
2. En az yarım saat öncesine kadar farlarınızı kullanmamış olmanız değiştirme işlemini kolaylaştıracaktır, aksi taktirde farın içindeki ampul çok sıcak olacağından ellerinize zarar verebilir.
3. Değiştirme işlemine başlamadan önce motoru durdurup, farlarınızı kapatınız.
4. Motor kapağını açarak farın arkasında bulunan plastik kapakları çıkarınız.
5. Ampulun metal ayaklarına takılı olan elektrik soketini çıkarınız.
6. Ampulu tutan metal klipsi açarak eski ampulu metal ayaklarından tutarak yuvasından çıkarınız. Ampullerin cam kısmına dokunmamalısınız.
7. Yeni ampulu gövde çıkıntıları doğru oturacak şekilde takınız, elektrik soketini ve metal klipsi aynı şekilde tutturarak ampulu sabitleyiniz.
8. Farlarınızı açarak çalıştığını kontrol ediniz.
9. Plastik kapakları

YÜKSEKLİĞİN AYARLANMASI
Farlarınızın yükseklik seviyesinin doğru ayarlanması gece görüşünüzün daha iyi olmasını sağlayacak ve karşıdan gelen sürücülerin far ışıklarınızdan rahatsız olmasını engelleyecektir. Aşağıdaki metodla kesin sonuç olmamakla birlikte farlarınızın bozuk olan yükseklik ayarlarını düzeltebilirsiniz.
Kısa farın yükseklik seviyesini ayarlama :
Gerekenler :
- Şerit metre
- Kurşunkalem ve not kağıdı
- Yıldız veya düz tornavida
1. Ayarlama işlemine başlamadan önce benzin deponuzun en az yarı yarıya dolu olduğuna emin olun.
2. Mümkünse beyaz bir duvar karşısında düz bir yüzey bulun.
3. Otomobilinizin burnunu duvara sıfırlayacak şekilde yaklaştırıp otomobilin dikey merkezine karşı gelen noktayı duvarda yukardan aşağıya doğru kalemle çizin.(M çizgisi)
4. Sağ ve sol kısa farlarınızın orta merkez noktasını duvar üzerinde kalemle nokta koyarak işaretleyin.(B çizgisi ile A çizgisinin kesişme noktası)
5. Bu noktanın yerden yüksekliğini cm olarak ölçün, not edin. Bu değere A (A çizgisinin uzunluğu) diyelim. A değeri kısa farınızın yerden yüksekliğini gösterir.
6. Bu noktanın otomobilinizin merkezine (M çizgisine) olan uzaklığını cm olarak ölçün, not edin. Bu değere B (B çizgisinin uzunluğu) diyelim. B değeri kısa farlarınızın orta merkezden uzaklığını gösterir.
7. A değerinden 7 cm çıkarın, elde ettiğiniz rakam yüksekliğinde duvar üzerinde yatay bir çizgi çizin. (Kırmızı çizgi)
8. Sol ve sağ farınızın duvara işaretlenen orta merkez noktalarından yatay çizgiye dik inerek çizin.
9. Otomobilinizi 7.5 metre (25 ayak) kadar geriye dümdüz çekin.
10. Kısa farlarınızı yakın.
11. Sol ve sağ farların ışık demeti duvara çizdiğiniz far dikey çizgileri ortalamalı , ışık demetinin kesilme çizgisi kırmızı çizginin hemen altında ve paralel olmalıdır.
12. Şimdi, konsoldaki far seviye ayarlama düğmesi ile yükseklik ayarlamasını yapabilirsiniz.
Ayrıca farların arkasında bulunan vidaları tornavida ile sağa sola oynatarak yukarıya-aşağıya veya sağa-sola daha hassas ayarlamalar yapılması mümkündür.
Uzun farın yükseklik seviyesini ayarlama : Uzun far reflektörü genellikle kısa far ile birleşiktir. Kısa farlarınızın yükseklik seviyesini ayarladıysanız uzun farlarınız için ayrı bir ayarlama yapmanız gerekmez.

Sis farının yükseklik seviyesini ayarlama : Kısa far için kullanılan metodun aynısını sis farlarınıza uygulayabilirsiniz.