Fitre ile zekâtın farkı, zinetlerin Hanefi'ye, Şafi'ye göre durumu...

Fitre ile zekâtın farkı, zinetlerin Hanefi'ye, Şafi'ye göre durumu...

Bilindiği üzere fitre, yaşayan her insan için bir yaratılış borcu ve baş göz sadakası sayılmaktadır. Bu sebeple ekonomik durumu müsait olan aile reisi, sorumluluğunu yüklendiği aile fertlerinin her biri adına birer şükür sadakası sayılan fitre vermekle yükümlü tutulmuştur. Hatta bayram gecesi sabaha karşı dünyaya gelen bebeğin dahi şükür sadakasını vermesi gerekmektedir. Çünkü bebek de nihayet yaratılma nimetine kavuşmuştur. Onun yaratılmasına da şükür gerekmekte, fitresi vacip olmaktadır.

Üç mezhebe göre farz, Hanefi'ye göre de vacip olan bu fıtır sadakasını ödemiş olmak için, aile fertlerinin her biri adına birer fitrenin bayrama kadar mutlaka muhtaçlara ulaştırılmış olması gerekmektedir. Hicretin ikinci senesinden itibaren verilmeye başlanan bu yaratılış sadakasının son veriliş vakti, bayram gününün ikindisine kadardır. Bundan sonraya bırakılması haramdır!.. Ama bırakılırsa yine de verilmeli, borçlu kalınmamalıdır.

Bu sebeple, Ramazan'ın başından itibaren münasip yerler aranır, en muhtaç yer neresi ise orası bulunarak verilip bayram sevincini ortak yaşama zemini hazırlanmış olur. Şurası da bir gerçektir ki, zekatı nasıl zenginler veriyorsa fitreyi de öyle zengin kimseler verirler. Ancak zekat zengini ile fitre zengini arasında ince bir fark vardır. Şöyle ki: Zekat zengininde servetin üzerinden sene geçmesi gerekirken, fitre zengininde sene geçmesine gerek olmaz. Bayram gününde servete sahip olsa hemen fitresini vermesi gerekir. Zekat gibi sene geçmesini beklemesi icap etmez. Bir de oturulan eve, ticaret için olmayan arsaya, kullanılan arabaya, kirada bulunan mülklere zekat düşmediği halde bunlar fitreyi gerektirmekte, bunlara sahip olanlar fitre zengini sayılmaktalar...

-Fitrenin miktarını tespite gelince:

Şafii'ye göre farz, Hanefi'ye göre vacip olan fitrenin miktarını tespitte kolay bir kıyas yapılabilir. Her sene müftülükler bulundukları semt sakinlerinin iki öğün yemekte ödeyecekleri parayı, verilecek fitrenin miktarı olarak ilan ederler. Diyelim ki, bu sene ilan edilen alt sınırı beş lira olan fitre ile insan bulunduğu yerde sabah akşam olmak üzere iki öğün yemek yiyerek karnını doyurabiliyorsa, işte bu miktar o yerin fitre miktarını ifade etmiş olur! Öyle ise fitre verecek insan önce bir nefs muhasebesi yapmalı, kendisi iki öğünde ne kadar parayla karnını doyuracaksa o miktarı vereceği fitre olarak tespit etmelidir. Herkesin rahatça yapacağı bir fitre tahmin ve tespitidir bu.

-Zekat ile fitrenin mükellefleri ayrı mıdır?

-Zekatta servet kiminse zekat borcu da onundur. Ailenin şahsına ait malı bulunmayan diğer fertlerine zekat borcu yüklenilemez. Ancak fitrede öyle değildir. Fitre, zekat verecek kimsenin aile fertlerinin her biri adına da vermesi gereken bireysel borçtur. Her fert adına birer fitre ayırıp ihtiyaç sahibine sunmak zengin aile reisinin üzerine yüklenmiş mükellefiyetidir. Ayrıca zekat ve fitreler verilirken alanı mahcup edecek görüntü ve konuşmayla da verilmemelidir. Verenin kalbindeki niyeti yeterlidir. Açıklamaya gerek yoktur. Şunu bayram harçlığı yapıver, gibi rahatsızlık vermeyen bir sözle konuyu kapatmak mümkündür... Uzakta olan çocukların fitrelerini ya bizzat aile reisi vermeli, yahut da haberleşerek herkes kendi fitresini vermeye alışmalıdır.

-Hanımların zinetlerinin zekatına gelince:

- Son tespitlere göre 85 gramı geçen zinet altınlarının tutarı olan paranın zekatı verilmelidir. Hanefi'ye göre bu ağırlıktan aşağıda olan zinetlere zekat gerekmemekte, hanımın zinet hakkı olarak kalmaktadır. Şafi'de ise bu miktar (85O) gram olarak tespit edilmiştir. Bu miktardan aşağıya zekat gerekmez. Şayet Hanefi bir hanımın verecek imkanı mevcut değilse, beyi de bir cömertlik gösterme imkanına sahip görünmüyorsa, diğer üç mezhebin de görüşüne göre amel etmeyi niyet ederek böyle bir yükümlülükten çıkmak düşünebilir.. Zekatını vermede zorlanan hanımlar böyle bir çıkış yolu bulmuş olabilirler. İhtiyaç duyulan yerlerde bir başka hak mezhebin görüşüyle amel etmek caiz görülmüştür. Tabii bu mecburiyeti duyanlar içindir bu çare. Duymayanlar elbette hiç tereddüt etmeden kendi mezheplerine göre amel ederler...

-Zinetlerin tutarı olan para kaç bin lira ise tespit edilir. Her bin lirasına yirmi beş lira zekat verilir.