Emzirme Döneminde doğum kontrolü

Anne sütü bebek için doğal ve oldukça değerli bir besindir. Emzirme sırasında hastalıklara karşı koruyucu olan protein yapılı maddeler (antikorlar) bebeğe geçer ve ishal, solunum yolu enfeksiyonu, orta kulak iltihabı, idrar yolu enfeksiyonu ve zehirlenmelerden bebeği korur.


Emzirme sırasında salgılanan hormonlar annenin rahim adelesinin kasılmasını rahimin küçülmesini ve kanamanın azalmasını sağlar. Emzirme anne ile bebek arasındaki iletişim ve bebeğin psikososyal gelişimi için de önem taşır.Bu dönemde yeni doğan bebeği ile ilgilenmek isteyen anne için yeni bir gebelik düşüncesi ürkütücü olmaktadır.

Emzirme döneminde doğurganlık (fertilite) azalır. Doğumdan sonra doğurganlığın (fertilite) yeniden kazanılması emzirme süresi, sıklığı adetin başlaması ile ilgilidir. Ovulasyon (yumurtlama) genellikle ilk adetten birkaç hafta sonra başlar. Bebek anne sütü alıyorsa 6 ila 8 ay koruyabilir. Fakat bebek ek gıda (mama) alıyorsa doğumdan sonra 3. haftadan itibaren korunma yöntemi uygulanmalıdır. Emziren kadınlarda bu risk % 1-2 den az olmakla beraber ilk adetten önce ovulasyonun başlayabildiği de gösterilmiştir.

Emzirme döneminde adet olamama (amonere) gebelikte korur mu?

Emzirme veya pompa ile sütün sağılması yumurtlama ve yumurtlama gelişimini baskılayan prolaktin hormonunu arttırır ve gebelikten koruyabilir. Dünya sağlık örgütünün yaptığı çok merkezli bir çalışmada; bebek sadece anne sütü ile besleniyorsa, 6 aydan küçükse, annenin adeti başlamamışsa %98,1 oranında gebelikten koruduğu gösterilmiştir. Gündüz ve gece emzirme olmalıdır (günde en az 6 kez). Bu yöntem çalışan annelerde başarılı değildir.Bebeğe 6. aydan sonra ek gıdalara başlanması ile emzirme devam etse de koruyuculuk azalır.

Memorial Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Opr. Dr. Figen Taşer Güney emzirme döneminde uygulanabilecek doğum kontrol yöntemleri ile ilgili şu bilgileri verdi;

Bariyer yöntemi ;

Başarısızlık oranı %10 civarındadır.Prezervatif kullanımı gebelikten koruduğu gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklardan da korur.Diafram (Vajinaya uygulanan esnek kap) doğumdan sonra 6 haftadan önce kullanılamaz. Vaginal tablet(spermisit) kullanımı emzirme döneminde oluşan vaginal kuruluğu arttırır.

Hormonal Yöntemler ;

Doğum kontrol hapları(kombine haplar) : Östrogen ve progesteron içerirler.Yapılan çalışmalarda bu hapların östrogen içeriğinin süt miktarını azalttığı gösterilmiştir. Östrogen içerdiği için gebelikte oluşan kanın pıhtılaşma eğilimi nedeniyle damar tıkanıklığı riski taşır doğumdan sonra 6 haftadan önce başlanmamalıdır. Anne emzirmese bile doğum kontrol hapına başlamak için en az 6 hafta beklenmelidir.

Sadece progesteron içeren doğum kontrol hapları : Doğumdan 6 hafta sonra başlanmalıdır.Emzirme döneminde güvenle kullanılabilir.

Progesteron İçeren İğne (3 aylık iğne) : Uzun yıllardır denenmiştir. Yan etkisi yoktur sütü az da olsa arttırdığı saptanmıştır.Adet görmemeye neden olur ve bu durum iğne kesilince düzelir.

Aylık İğneler : Östrogen içerdiği için sütü azaltır ve bu emzirme döneminde kullanım konusunda yeterli bilgi yoktur.

İmplant : Kolda cilt altına uygulanan hormon içeren yaklaşık 3 cm lik çubuk şeklinde bir yapıdır. Üç yıl koruyuculuğu vardır. Süte geçen az miktarda hormon bebeği etkilemez.Adet görmemeye neden olabilir.

Rahim içi araç (spiral) : Başarısızlık oranı % 1-3 olarak saptanmıştır. En erken doğumdan 4-6 hafta sonra uygulanabilir. Daha erken uygulanırsa rahim kasılmaları ile atılabilir. Hormonlu veya bakırlı spiral uygulanabilir.Hormonun vücuda geçişi çok azdır ve sütü etkilemez.

Cerrahi Yöntem : Kalıcıdır. Erkek kısırlaştırılması (vazektomi) anne sağlığını ve emzirmeyi etkilemeyen , kolay, riski olmayan daha ucuz bir yöntemdir.Kadının kısırlaştırılması batın boşluğu açıldığı için enfeksiyon, kanama, karın içi organlarda yaralanma riski taşır ve genel anestezi gerektirir.Doğum sonrası göbek altından veya sezaryende uygulanımı emzirmeyi etkilemez.

Sonuç olarak emzirme döneminde uygulanacak doğum kontrol yöntemi seçimi bir çok faktöre bağıdır. Bunlar önceden kullanılan alışılmış metod, gelecekte çocuk isteği, eşin katılımı, emzirme durumu gibi faktörlerdir. Hangi yöntemin uygun olduğu bu faktörlere göre belirlenmelidir.