Yangýnda ilk kurtarýlacaklar..

Üçüncü Dünya Savaþý çýksa ya da doðal bir afetten mustarip olsak hangi milli hazinelerimizi, sanat eserlerimizi kurtaracaðýz? Soru aslýnda basit ama cevabý bir o kadar zor. Hangisini söyleseniz, diðerinin hatýrý kalacak cevaplar için, sanat tarihçilerinin kapýsýný çaldýk. Ýþte, Türkiye’nin yangýnda ilk kurtarýlacak hazineleri.


Ünlü sanat müzesi National Gallery’nin yöneticileri, geçen günlerde müzenin küratörüne zor bir görev verdi: Üçüncü Dünya Savaþý çýksa neleri kurtarýrsýn?

Aslýnda bu sorunun kaynaðý, II. Dünya Savaþý sýrasýnda Nazilerin talan ettiði sanat eserleriydi.

O günden sonra, böyle bir felakete hazýrlýklý olmak isteyen ülkeler kendi ‘Yangýnda ilk kurtarýlacaklar’ listesini hazýrladý. Peki, Türkiye’de neler kurtarýlmalý? Aradýðým bazý özel ve devlet müzelerinin yetkilileri bazý çalýþmalar yaptýklarýný, ancak bu bilgileri paylaþamayacaklarýný, ayrýca listelerini açýklarlarsa diðer önemli eserlere haksýzlýk edeceklerini söyledi.


Bunun üzerine, Türkiye’de alanýnda uzmanlaþmýþ sanat tarihi profesörleri Prof. Dr. Nurhan Atasoy, Prof. Dr. Jale Erzen, Prof. Dr. Kaya Özsezgin, Prof. Dr. Gül Ýrepoðlu, Prof. Dr. Kýymet Giray, Doç. Dr. Ahmet Kamil Gören ve Sanat Tarihi Derneði Baþkaný Nazan Atasoy’a objektif bir ‘Yangýnda Kurtarýlacaklar’ listesi yapýp yapamayacaklarýný sordum. Hepsinin istisnasýz tek kaygýsý vardý: Türkiye gibi kültürü geniþ ve zengin bir ülkede, bu seçimi yapmanýn dünyanýn en zor iþi olmasý… Hitit’ten söyleseniz, Perslerin, Bizans’tan söylesiniz Osmanlý’nýn hatýrý kalacaktý. Ama yine de, listeye bir yerlerden baþlamak lazýmdý. Bu mütevazý listeye giremeyen ama kýymeti paha biçilmez baþka eserlere de selam göndererek, üzerlerinde mutabýk kaldýklarý bu eserler ortaya çýktý.

Hem kim bilir, bakarsýnýz bu liste, Kültür Bakanlýðý tarafýndan oluþturulacak bir yüksek sanat kurulu tarafýndan, Türkiye’nin ‘kurtarýlacak’ hazinelerinin sýralanmasý için kývýlcým olur.


FATÝH SULTAN MEHMET PORTRESÝ

15. yy’a ait Fatih Sultan Mehmet portresi, Osmanlý kültüründe padiþah portreciliðinin baþlangýcý sayýldýðý için büyük önem taþýyor. Þiblizade Ahmed’e atfedilen portre, Topkapý Sarayý Müzesi’nde muhafaza ediliyor.


MATRAKÇI NASUH MENAZÝLNAMESÝ

Kanuni Sultan Süleyman’ýn Doðu seferi sýrasýnda geçtiði her menzil, Matrakçý Nasuh tarafýndan tüm coðrafi özellikleri ve belli baþlý binalarýyla resmedilmiþ ve bu eþsiz yazma ortaya çýkmýþ. 16. yy’a ait sanatsal ve belgesel deðeri çok yüksek bu yazma, Ýstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde.


I. AHMED’ÝN TAHTI

Sultanahmet Camii mimarý Sedefkâr Mehmet Aða tarafýndan yapýlan ahþap malzemeli taht, sedef, zümrüt, yeþim, elmas, firüze gibi deðerli taþlarla, baða (kaplumbaða kabuðu) ve kakma tekniðiyle iþlenmiþ. Osmanlý zevkini yansýtmasý açýsýndan çok önemli bulunan 17. yy’a ait taht, Topkapý Sarayý Müzesi’nde sergileniyor.


HIRKA-Ý ÞERÝF

Hz. Muhammed’in miraca çýkarken üzerinde olduðu kabul edilen Hýrka-i Þerif, kendisinin vasiyeti üzerine Hz. Ali ve Hz. Ömer tarafýndan Veysel Karani’ye hediye edilmiþ. 1611 yýlýnda, padiþah I. Ahmed’in talimatýyla Ýstanbul’a getirilen ve Ýslam dünyasýnda eþsiz deðerdeki hýrka, Fatih’teki Hýrka-i Þerif Camii’nde.


KADEÞ ANTLAÞMASI

M.Ö. 13. yüzyýl ortalarýnda, Hitit Ýmparatorluk dönemine ait, tarihteki ilk yazýlý barýþ antlaþmasý olarak bilinen Kadeþ Antlaþmasý, Ýstanbul Arkeoloji Müzesi kompleksindeki Eski Þark Eserleri Müzesi’nde sergileniyor.


ÇÝN PORSELENLERÝ

Topkapý Sarayý’ndaki 12 bin parçalýk Çin porselenlerinin dünyada eþi yok. Bu porselenlerin saraya giriþi, meraklýsý olan Kanuni’nin sofrasýyla baþladý. Müzede sergilenen nadide porselenlerin hepsi zamanýnda sarayda kullanýlmýþ parçalar.


ÝSKENDER LAHDÝ

M.Ö. 4. yy’a ait lahit, Lübnan’ýn Sayda kentinde, Türk müzeciliðinin öncüsü Osman Hamdi tarafýndan bulundu. Her ne kadar Ýskender Lahdi olarak anýlsa da, Ýskender’e deðil, Sayda Kralý Abdalonymos’a ait olduðu düþünülüyor. Ýstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen lahit, yüksek kabartma tekniði, boyalar ve eþsiz incelikteki süslemeler nedeniyle müzenin en önemli parçasý.


ÝZNÝK ÇÝNÝ KANDÝL

16. yy’a ait kandil, Ýznik çiniciliðinin en parlak örneði olduðu ve ayný zamanda yaþam kültürü hakkýnda bilgi verdiði için büyük önem taþýyor. Ýstanbul Arkeoloji Müzesi, Çinili Köþk’te sergileniyor.


SURNAME-Ý VEHBÝ

Lale Devri’nin en önemli minyatürcülerinden Levnî tarafýndan yapýlan surnamede, Sultan

III. Ahmet’in þehzadelerinin sünnet düðünü müthiþ bir görsellikle anlatýlýyor. Ayný zamanda 18. yüzyýlýn tüm esnaf loncalarý ve eðlencelerini de belgeliyor. Topkapý Sarayý’nda.


SELÇUKLU HALISI

13. yy Selçuklu halýlarý, dünya halý tarihinde çok önemli bir yere sahip. Kûfi (Kur’an harfleri çevresinde oluþan güzel yazýlar) harflerin de kullanýldýðý yün halý, 1911 yýlýnda Konya Alaaddin Keykubad Türbesi’nden, Türk Ýslam Eserleri Müzesi’ne getirildi.


KARAHÝSARÝ’NÝN KUR’AN’I

Hattat Ahmed Karahisari tarafýndan, 16. yy’da yazýlan Kur’an, hat sanatýnýn eþsiz bir örneði olarak kabul ediliyor. Sultan I. Mahmud’un vakýf mührünü taþýyan Kur’an-Kerim, 1914 yýlýnda Ayasofya I. Mahmud Kütüphanesi’nden, Türk Ýslam Eserleri Müzesi’ne getirildi.


DÝVANÜ LUGATÝ’T TÜRK

Kaþgarlý Mahmud tarafýndan, Baðdat’ta 1072-1074 yýllarý arasýnda yazýlan Türkçe-Arapça sözlük, Türkçe’nin bilinen en eski sözlüðü. Batý Asya yazý Türkçesi’nin, dünya üstündeki en önemli dil anýtý. Ýstanbul’daki Millet Kütüphanesi’nde korunuyor.


EFES ARTEMÝS HEYKELÝ

Tabiatýn ve hayvanlarýn tanrýçasý, özellikle de genç kýzlarýn koruyucu anasý olarak bilinen Efes Artemisi, M.Ö. I. yy’a ait bir Roma eseri. Üzerindeki þekillerin bereketi, doðurganlýðý ve gücü simgelediði heykel, Efes Müzesi’nde.


KARAHÝSARÝ’NÝN KUR’AN’I

Hattat Ahmed Karahisari tarafýndan, 16. yy’da yazýlan Kur’an, hat sanatýnýn eþsiz bir örneði olarak kabul ediliyor. Sultan I. Mahmud’un vakýf mührünü taþýyan Kur’an-Kerim, 1914 yýlýnda Ayasofya I. Mahmud Kütüphanesi’nden, Türk Ýslam Eserleri Müzesi’ne getirildi.


DÝVANÜ LUGATÝ’T TÜRK

Kaþgarlý Mahmud tarafýndan, Baðdat’ta 1072-1074 yýllarý arasýnda yazýlan Türkçe-Arapça sözlük, Türkçe’nin bilinen en eski sözlüðü. Batý Asya yazý Türkçesi’nin, dünya üstündeki en önemli dil anýtý. Ýstanbul’daki Millet Kütüphanesi’nde korunuyor.


PÝRÝ REÝS HARÝTASI

1513’te Osmanlý amirali Piri Reis tarafýndan çizilen ve Avrupa ile Afrika’nýn batý kýyýlarý ve Güney Amerika’nýn doðu kýyýlarýný gösteren harita, dünya denizcilik tarihi açýsýndan eþsiz bir eser. Parþömen üzerine çizilen, tek kopya olan harita Topkapý Sarayý Müzesi’nde.


EFES ARTEMÝS HEYKELÝ

Tabiatýn ve hayvanlarýn tanrýçasý, özellikle de genç kýzlarýn koruyucu anasý olarak bilinen Efes Artemisi, M.Ö. I. yy’a ait bir Roma eseri. Üzerindeki þekillerin bereketi, doðurganlýðý ve gücü simgelediði heykel, Efes Müzesi’nde.


OSMAN HAMDÝ’NÝN KAPLUMBAÐA TERBÝYECÝSÝ ABDÜLMECÝD’ÝN HAREM’DE BEETHOVEN’I


Listede dünya sanatý açýsýndan önemli eserlerin yaný sýra ulusal kültür deðerleri de var. Türk resim sanatýna dair Osman Hamdi Bey’in 1906’da yaptýðý, önce ‘Kaplumbaðalý Adam’, daha sonra ‘Kaplumbaða Terbiyecisi’ (yanda) olarak anýlan resim bu deðerlerden en önemlisi. Halen Pera Müzesi’nde sergileniyor. Halife Abdülmecid’in resimleri hem halife hem de þehzade olmasý sebebiyle önem taþýyor. Özellikle ‘Harem’de Beethoven’ resmi, sarayda batýlý müzisyenlerin dinlendiðini de gösteriyor. Hüseyin Avni Lifij’in, ‘Kadehli Pipolu Otoportre’si, Fikret Mualla’nýn tüm eserleri, Þeker Ahmet Ali Paþa’nýn ‘Otoportre’si ve ‘Orman’ resmi, Burhan Uygur’un ‘Kapý’sý, Sabri Berkel’in soyut resimleri ve Süleyman Seyyit’in ‘Dilimlenmiþ Portakal’ý önemli yer tutanlar arasýnda.








<div>
___________________________________________________________________________