YILDIZ SARAYI - ÞALE







Beþiktaþ, Ortaköy ve Balmumcu arasýnda, Boðaziçi’ne egemen bir konumda 500.000 m2’lik bir alaný kaplayan Yýldýz, yerleþim tarihi Bizans dönemine dek inen bir koruluktur. Ýstanbul’un Türklerin eline geçmesinden sonra “Kazancýoðlu Bahçesi” adýyla anýlan bu koruluk, büyük bir olasýlýkla Sultan I. Ahmed Dönemi’nde (1603-1617) padiþahýn “Has Bahçe”leri arasýna katýlmýþtýr.


Sultan IV. Murad (1623-1640) ve III. Selim (1789-1807) dönemlerinde de ilgi gören bu çevre; III. Selim’in, annesi Mihriþah Valide Sultan için “Yýldýz” adýyla yaptýrdýðý bir köþkten dolayý bu ad ile anýlmaya baþlanmýþtýr.


Sultan III. Mahmud (1808-1839), Sultan Abdülmecid (1839-1861) ve Sultan Abdülaziz (1861-1876) dönemlerinde eklenen köþk ve kasýrlarla geliþen buradaki yapýlar topluluðu; Sultan Abdülhamid Dönemi’nde (1876-1909) yapýlan binalarla Yýldýz Sarayý adýný alarak, Ýmparatorluðun bugün yerinde Ýstanbul Üniversitesi’nin bulunduðu Eski Saray, Topkapý Sarayý ve Dolmabahçe Sarayý’ndan sonra dördüncü yönetim merkezi haline gelmiþtir.


Yýldýz Sarayý’nýn bir parçasý olan ve adýný Fransýzca “dað evi” anlamýna gelen “chalet” sözcüðünden alan Þale Köþkü, 19. yüzyýl Osmanlý mimarlýðýnýn en ilgi çekici yapýlarýndan biridir. Yüksek duvarlarla çevrili bir bahçe içinde ve farklý tarihlerde yapýlan birbirine bitiþik üç ana yapýdan oluþan köþkün birinci bölümünün 1880’de, Sarkis Balyan’ýn yaptýðý ikinci bölümünün 1889’da Merasim Köþkü adýyla tanýnan ve D’Aranco’nun yaptýðý üçüncü bölümünse 1898 yýllarýnda tamamlandýðý bilinmektedir. Son iki bölüm, Alman Ýmparatoru II. Wilhelm’in Ýstanbul’a geliþlerinde konaklamasý için yapýlmýþtýr ve bu özelliðiyle Þale, Yýldýz Sarayý yapýlar grubu içinde bir “devlet konukevi” niteliði taþýmaktadýr.


Yýldýz Sarayý, Þale köþkü tören salonu



Köþk, bodrumuyla birlikte üç katlý, ahþap ve kâgir olarak yapýlmýþtýr. Osmanlý konut geleneðine uygun olarak Harem ve Selamlýk gibi de kullanýlabilecek bölümlerden oluþan, dýþ dünyaya yedi kapýyla ve ahþap pancurlu pencerelerle açýlan Þale’nin katlarý arasýndaki baðlantýyý biri mermer, ikisi ahþap zarif merdivenler saðlamaktadýr.


Koridorlar üzerinde düzenlenmiþ, altmýþ oda ve dört salonuyla bir köþk boyutlarýný aþan yapýnýn görkemli mekânlarýný Barok, Rokoko ve Ýslâm etkilerini yansýtan kalem iþleri, geometrik bezemeler ve manzaralý panolar süslemekt


Zemini duvardan duvara yaklaþýk 406 m2’lik tek parça Hereke halýsýyla kaplý, tavaný altýn yaldýz panolarla süslenmiþ, duvarlarýnda büyük boy aynalar bulunan görkemli Tören Salonu, sedef kakma kapýlý süslemelerinde belirgin biçimde doðu etkileri görülen Sedefli Salon, tavanlarýndaki manzara resimleriyle ünlü Sarý Salon, çeþitli Avrupa ülkelerinden gelen deðerli döþeme eþyasý, birbirinden zarif çini sobalarý, vazolarý, görkemli ve oymalý yatak takýmlarýyla çok sayýda salon ve oda, imparatorluðun son yýllarýnýn ince beðenisine tanýklýk etmektedir.


Þale Köþkü, Cumhuriyet döneminde, kýsa bir süre için lüks bir kumarhane olarak iþletilmiþ, daha sonraysa eski iþlevini sürdürerek aralarýnda Ýran Þahý Rýza Pehlevi, Suudi Arabistan Kralý Faysal, Ürdün Kralý Hüseyin, Endonezya Cumhurbaþkaný Sukarno, Etopya Kralý Haile Selasiye, Fransa Cumhurbaþkaný Charles de Gaulle gibi adlarýn da bulunduðu konuklara kapýlýrýný açmýþtýr.


Günümüzde Yýldýz Þale Köþkü, TBMM’ne baðlý Milli Saraylar bünyesinde bir müze-saray olarak ziyaretçilere açýk tutulmakta, bahçesindeyse ulusal ya da uluslararasý boyutta resepsiyonlar düzenlenmektedir.




Yýldýz Sarayýnýn Ýçi ve Saraydan Bazý Objeler