Günümüzde Mars yüzeyi çorak ve donmuþ olsa da geçmiþte Mars yüzeyi de Dünya gibi sýcak ve daha nemliydi. Bu durumun nasýl deðiþtiði hala bilinmezliðini koruyor. Ancak Nature‘da yayýmlanan bir araþtýrma, Mars yüzeyindeki suyun, kayalarda kilitli kalmýþ olabileceðini ortaya koyuyor. Yayýmlandan çalýþmada, araþtýrmacýlar; Mars yüzeyinin su ile etkileþime girip emdiðini ve bu süreçte de kayalarýn oksitlenerek gezegeni yaþanmaz hale getirdiðini öne sürdü.
Geçmiþte yapýlan çalýþmalar, yüzeydeki suyun, gezegenin manyetik kalkaný yok olduktan sonra güçlü Güneþ rüzgarlarý ile uzayda kaybolduðunu ya da yüzey altý buzlarýný altýnda kaldýðýný iddia etmiþti. Ancak bu iki teori de bütün suyun nasýl yok olduðunu açýklamaya yetmiyordu.
Araþtýrma ekibi, bu sorunun cevabýnýn gezegenin mineralojisinde saklý olduðunu düþünerek, modelleme yöntemleriyle kayalarla etkileþim sonucu Mars yüzeyinden ne kadar suyun kaybolmuþ olabileceðini hesapladýlar. Araþtýrmacýlar, kaya sýcaklýðý, yüzey altý basýnç gibi kriterlerle kayalarýn gezegen yüzeyindeki rolünü deðerlendirdiler. Sonuçlara göre; Mars’taki bazalt kayalar, Dünya’dakilere kýyasla %25 daha fazla su barýndýrabiliyor, dolayýsýyla su, iç yüzeye çekilmiþ olabilir.
Bilim insanlarý, uzun süredir bu soru üzerine deðerlendirmelerde bulunuyordu, ancak kimse suyun basit kaya etkileþimleri sonucu emilmiþ olabileceði teorisini test etmemiþti. Mars kabuðunun oksitlenmesi için farklý tepkimeler gerektiðini destekleyen çok fazla delile sahibiz. Örneðin, Mars meteoritleri, yüzeydeki kayalardan kimyasal olarak daha indirgenmiþ haldedir ve yapýsal olarak da çok daha farklý görünür. Bu durumun ve suyun ortadan kaybolmasýnýn bir nedeni ise gezegenin mineralojisiyle alakalý olabilir.
Dünya’nýn mevcut levha tektoniði sistemi, yüzeydeki su seviyesinde büyük deðiþimleri engellemede büyük bir role sahiptir. Kabuktan daha nemli olan kayalar, kabuða girmeden önce etkili bir biçimde su kaybýna uðruyor. Ancak ne Dünya ne de Mars önceden böyle bir su döngüsü sistemine sahip deðildi. Mars’ta, lavlarla etkileþime giren su, önce suyun emilimine sebep olan bazalt kabuðunu, daha sonra da kabuktaki kayalarla etkileþime girerek su barýndýrabilen mineral çeþitliliðini oluþturdu. Bu etkileþimler, gezegenin kaya mineralojisini deðiþtirerek gezegeni yaþam için elveriþsiz hale getirdi.
Dünyanýn neden bu gibi deðiþimler yaþamadýðýna gelince; araþtýrmacýlar, Mars’ýn silikat kabuðunda daha fazla demir ve yüzeyindeki farklý bir sýcaklýkla, Dünya’dan daha küçük olduðunu ve bu gibi küçük etkenlerin uzun vadede önemli deðiþikliklere sebebiyet verebildiðini belirtiyorlar. Bu durum Mars yüzeyini, suyla etkileþime ve yeni su içeren mineraller oluþturmaya daha yatkýn kýlýyor. Mars’ýn jeolojik kimyasý, suyu direkt olarak kabuða çekerken, Dünya kabuðu, kaya suyunu tamamen kaybedene kadar yüzeyde kalabiliyor.
Nature’da yayýmlanan ve Dünya’nýn tuz seviyeleri üzerine yapýlan bir baþka araþtýrmada da, yaþamý destekleyebilmesi için Dünya’nýn halojen seviyesinin (klor, brom, lodin gibi) doðru miktarlarda olmasý gerektiðine deðiniliyor. Çok az veya çok fazla miktarlar, gezegenin sterilize olmasýna sebep olabilir. Geçmiþte yapýlan araþtýrmalar, meteoritlerdeki halojen seviyesinin çok yüksek olduðunu ortaya koymuþtu. Dünya’yý oluþturan meteorit örnekleriyle karþýlaþtýrýldýðýnda ise, tuzun Dünya’ya oranýnýn çok yüksek olduðu görülüyor.
Dünya ve Mars’ýn farklýlýðý üzerine birçok teori öne sürülmüþtü ancak bu iki çalýþma, gelecekteki araþtýrmalar için bir temel oluþturuyor. Öte yandan Güneþ Sistemi’ndeki Güneþ’e daha yakýn gezegenler de benzer bir yapýya sahiptir ancak kayalarýn kimyalarýnda olduðu gibi küçük farklýlýklar büyük sonuçlara yol açabiliyor. Mars’ýn en belirgin farklýlýðý; oluþumunda daha fazla oksitlenmeye maruz kaldýðý için kabuðunda daha fazla demir bulunduruyor oluþudur.
Mars’ýn geçmiþte yüzeyinde su ve yaþam için bir potansiyel barýndýrdýðýný biliyoruz ancak diðer gezegenler hakkýnda çok az bilgi sahibiyiz. Araþtýrmacýlara göre, baþka gezegenlerde yaþam ararken, sadece kimyasal özellikler deðil; suyun yüzeyde veya yer altýnda bulunmasýna sebebiyet veren küçük özelliklerin de göz önünde bulundurulmasý gerekiyor. Bu etkiler ve gezegenler üzerindeki rolü henüz tam olarak keþfedilebilmiþ deðil.
Kaynak: Bu Linki Görmeniz Ýçin SupersatForuma Uye Olmanýz Gerekmektedir.
Yer imleri