Yedi yýldýr kiþinin kendi derisinden yüz derisi üretme tekniði üzerinde çalýþan Prof. Dr. Murat Topalan, bütün yüzü kaplayacak ebatta deri üretip nakletmeyi baþardý.

Ýnsanoðlunun kýsmen ya da tamamen yüzünü gizleyerek sosyal hayatýný sürdürmesi imkânsýz. Peki yüz; yanýk, trafik kazasý ve bir tümör yüzünden ‘kimselerin görmesi istenmeyecek kadar’ bozulmuþsa’ ne olacak? Bu insanlarýn, yeniden toplumla barýþýk hale gelebilmesi için neler yapýlabilir? Bu ve benzeri sorularýn cevabýný araþtýran bilim adamlarý, elbette çözümün yüz derisinin deðiþtirilmesinde yattýðýný biliyorlardý. Vücudun yakýn bölgelerinden yüze deri nakledilmesi, küçük ebatlý deformasyonlarda bir ölçüde çözümdü. Yüzün büyük bir bölümü, yarýsý ve hepsi söz konusu ise ihtiyaç duyulan deri nereden karþýlanacaktý? 1997’de çekilen Face Off (Yüz Yüze) filmindeki gibi, tamamen bozulan bir yüze, bir kadavranýn baþýndan sýyrýlan yüz derisinin nakli mümkün müydü? Týbben baþarýlsa da etik ve hukukî boyutla ilgili tartýþmalar nasýl aþýlacaktý?

TEK PARÇADA YÜZ DERÝSÝ ÜRETTÝ

Plastik cerrahlarý kadavradan yüz nakline zorlayan haklý sebepler vardý ortada. Çünkü yüz derisi kendine has bazý özelliklere sahipti. Bir defa incecikti. Rengi farklýydý. Ondaki pembelik vücudun baþka yerlerinde yoktu. Üçüncüsü ise kan dolaþýmý çok iyiydi. Alttaki kaslarýn oluþturduðu jest ve mimiklerin hissedilmesine imkân tanýyordu. Yüz derisine en yakýn renk boyun ve omuzlardaydý. Maalesef buralardan yüzü kaplayacak büyüklükte deri transferi mümkün deðildi. Öte yandan renk benzerliðinin yaný sýra incelik ve iyi kan dolaþýmý da son derece önemliydi. Zaten, boyun ve omuz haricindeki bölgelerden büyük deri parçasý nakli sýralanan þartlar itibariyle hiç düþünülemezdi.


Ýstanbul Üniversitesi Çapa Týp Fakültesi Plastik Cerrahi Anabilim Dalý Öðretim Üyesi Prof. Dr. Murat Topalan, 7 yýlý aþkýn bir süredir, kiþinin kendi derisinden yüz derisi elde etme projesi üzerinde çalýþýyor. Yaklaþýk 50 hastasýnda baþarýlý sonuçlar aldýðýný söyleyen Topalan, önce yüzün büyük bir parçasýný kaplayacak ebatta deri elde ediyor. Ardýndan yüzün yarýsýný örtecek deriyi üretiyor. Yarým yarým yüz derisinin tamamýný yenilediði hastalarý var. En sonunda yüzün genelini örten tek parça deriyi üretip bir hastasýna baþarýyla naklediyor. Hasta bir çocuk. Bir iki revizyon operasyonundan sonra geliþme kamuoyuyla paylaþýlacak.

Türk plastik cerrahlarýnýn, dünya bilimsel yayýn sýralamasýnda, Japonlarýn peþinden ikinci sýrada yer aldýðýný dile getiren Prof. Topalan’ýn geliþtirdiði teknik, aslýnda ilk defa 1990’larýn sonlarýna doðru Prof. Dr. Onur Erol ve Prof. Dr. Mustafa Özbek tarafýndan literatüre kazandýrýlmýþ. Topalan’ýn ileriye götürdüðü teknikte omuz ve boyun derisi; yani kiþinin kendi dokusu kullanýlýyor. Bünyenin reddetme problemi yok. Dolayýsýyla reddi önlemede kullanýlan ve müthiþ yan etkileri olan ilaçlara ihtiyaç duyulmuyor. Bazen beslenme ve dolaþým sorunu belirebiliyor. Yanýk vakalarýnýn çoðu çocuk. Teknik burada da avantaj saðlýyor. Yamanmýþ deri çocuk büyüdükçe, ayný miktarda esneyemiyor. Daima geri kalýyor. Yüzde bulunduðu konuma göre gözü ya da dudaðý çekiyor. Kimi zaman yeni yama gerekebiliyor. Topalan’ýn elde ederek yüze naklettiði derilerde sýralanan problemlerle karþýlaþýlmýyor. Çocukla birlikte geliþiyor deri.

DOKU REDDÝ ÝMKANSIZ

Topalan, omuz derisi üzerinde yüz derisinin yapýsal özelliklerine sahip yeni deri meydana geliþ sürecini þöyle anlatýyor: “Ameliyatýn iki büyük seansý var. Yüze nakledilecek derinin kan dolaþýmýnýn iyi olmasý gerekiyor. Bunu saðlamak için altýna damar sistemi oluþturarak deriyi besliyorum. Ön kolu besleyen damarlardan birini ön kol zarýyla birlikte alýyorum. Bunu mikrocerrahi yöntemle boyun damarlarýna dikiyorum. Bunlarýn altýna da balon koyuyorum. Ameliyatýn buraya kadarki bölümü baþarýlmýþsa, balonu içine serum enjekte ederek þiþiriyorum. Balon büyüdükçe omuzdaki deri de büyüyor ve inceliyor. Damar sistemiyle de besleniyor. Týpký hamilelikteki gibi büyüyor deri.”

Büyüme milimetrik hesaplarla gerçekleþiyor. Prof. Topalan, “Çok iyi mikrocerrah olacaksýnýz. Onarým mikrocerrahisi konseptiniz olacak. Çünkü öyle bir doku elde ediyorum ki, yüze taþýdýðýnýzda ne yüzde az, ne de burada fazla kalýyor. Bire bir uymasý lazým.” diyerek, bu noktadaki hassasiyete dikkat çekiyor. Ameliyatýn ikinci büyük seansýnda balon çýkartýlýyor. Ýncelirken damar sistemi de korunan deri, nakil yapýlacak bölgeden sýyrýlan bozuk derinin yerine yerleþtiriliyor. Operasyon bittiðinde kolda ve omuzda ufak bir iz kalýyor.

Topalan’ýn tek parçada yüz derisini yenilediði çocuk hastanýn adý Sinem Köroðlu. 25 Mart 2004 tarihinde Erzurum Aþkale’yi sarsan deprem sonrasý ahali çadýrlara taþýnýr. Ablasý Bedriye’nin ýþýðýnda ders çalýþtýðý mum yüzünden çadýrda yangýn çýkar. Bedriye’nin vefat ettiði olayda, Sinem’in yüzü tamamen yanar. Sinem’e Ýstanbul Üniversitesi Cerrahpaþa Týp Fakültesi’nde göz ameliyatý yapýlýr. Prof. Topalan, yanýk tedavisi amacýyla fakültesine getirilen Sinem’e tam yüz derisi geliþtirmeye karar verir.

Topalan’ýn ilk defa Sinem’de yüzün tümünü tek parçada deðiþtirmeyi baþardýðý teknik, yarým yüz nakillerinden bir iki noktada ayrýlýyor. Birincisi, yeni deri dokusu üretmek amacýyla damar ve zar ön kol yerine karýndan temin ediliyor. Karýn zarýnýn tercih sebebi, damar açýsýndan bir hayli zengin oluþu. Ýkincisi ise, derinin omuzda deðil, boyunda üretilmesi. Karýn zarý boyun derisinin altýna yerleþtiriliyor. Deri göðüs duvarýnda büyütülüyor. Ýþlemin gerisi yarým yüz deri üretimindekinin, yani omuzdakinin ayný.

Prof. Topalan, kadavradan yüz nakline etik tartýþmalar bir tarafa, beraberinde getirdiði riskler sebebiyle karþý çýkýyor. Ýlk önce ciddi oranda derinin reddedilme riski söz konusu. Bazý ilaçlarla baðýþýklýk sistemi baskýlanarak ret engelleniyor. Ama bu ilaçlarýn yan etkileri de kiþinin saðlýðý açýsýndan risk taþýyor. Nakledilen kalp ise kiþi ilaçlarýn yan etkileriyle yaþamaya mecbur. Topalan’a göre yüz naklinde böyle bir mecburiyet yok. Kadavradan nakil için en azýndan mecburen faydalanýlan ilaçlarýn yan etkilerinin minimuma indirilmesi beklenmeli. El ve kol nakledilen bazý kiþilerin ilaçlarý kestiði ve organlarýn geriye alýnmasýný istediði unutulmamalý.

KADAVRADAN NAKÝL ÇALIÞMALARI

Topalan’ýn tekniðini geliþtirmesiyle, dünyadaki kadavradan yüz nakli çalýþmalarý eþ zamanlý yürüyor. Rahatlýkla Türkiye’deki uzmanlarýn da imza atabileceði dünyanýn ilk kýsmî yüz nakli Kasým 2000’de Fransa’da yapýldý. Köpeðinin saldýrýsýyla yüzü parçalanan Isabelle Dinoire, operasyondan 2,5 ay sonra karþýlarýna çýktýðý basýn mensuplarýna, burnunu, aðzýný ve dudaklarýný hissedebildiðini söylüyordu. Doktorlarý ise sývý gýdalar tüketen 38 yaþýndaki hastanýn çok kýsa bir sürede normal beslenmeye geçeceðini kaydediyorlardý. Operasyonda Dinoire’ye aðýz, burun ve çene nakledilmiþti.

Ýkinci kýsmî yüz nakli haberi Nisan 2006’da Çin’den geldi. Nakilden iki yýl önce bir ayýnýn yüzünü parçaladýðý Li Guosing’e, beyin ölümü gerçekleþen bir erkeðin yüzünün dörtte üçü transfer ediliyor. Yeni Çin Haber Ajansý’nýn haberinde, hastaya bünyenin yeni yüzü reddetmemesi için ilaç tedavisi uygulanacaðý ve yüze alýþma sürecinde de psikolojik destek saðlanacaðý bilgisine yer veriliyordu.

Þimdi de tam yüz nakli üzerinde çalýþmalar yürütülüyor. Prof. Peter Butler baþkanlýðýndaki ekip, Ýngiltere’deki Royal Free Hastanesi Etik Kurulu’ndan operasyon izni aldý. Butler, yaklaþýk 15 yýldýr bu projeye kafa yoruyor. 2005’te verilen hasta seçme izni akabinde baþvuran 29 kiþiden 5’ini belirleyen Butler, operasyonda, hastanýn önceki yüzü ve kadavranýn yüzü karþýlaþtýrýldýðýnda, melez bir yüz oluþacaðýný kaydediyor. Prof. Topalan, bu çalýþmalarýn çok zor rutin tedaviye dönüþebileceðini söyleyerek, ‘ilk biz yaptýk’ kaygýsýnýn öne çýktýðýna inanýyor.

FAKÜLTEDE 20 YILDIR ESTETÝK CERRAHÝ YAPMADIM…

-Sizden önce iki Türk profesörünün literatüre kazandýrdýðý tekniðe niye sizin haricinizdeki plastik cerrahlar pek ilgi duymuyor? Siz hangi yenilikleri getirdiniz?

Teknik belli bir sayýdaki çalýþmadan sonra býrakýlmýþ. Bir kere bu konuda çok tecrübeliyim. Her türlü sorunu çözebiliyorum. Çok hýzlý yapabiliyorum ameliyatlarý. Tekniði yüzün her bölgesine uygulanabilecek, yüzün yarýsýný örtebilecek hale getirdim. Var olan bir þeyi geniþlettik. Yüzün her iki tarafýný deðiþtirdiðimiz hasta gruplarý var. Ciddi pediatrik yani çocuk hasta gruplarým var. Bunun dýþýnda bütün yüzü tek parça doku ile örtme çalýþmasý yaptým ve bir hastada baþarýlý oldum. Bu yeni bir teknik. Ameliyat konsepti ayný, ama hazýrladýðým doku teknik olarak farklý. Elde edilmiþ yeni bir doku bu. Yine hastanýn kendi vücut derisini kullanýyorum. Bütün yüzü kaplayacak bir deri vücutta yok.

-Elde edilmiþ yeni bir doku derken neyi kastediyorsunuz?

Hiçbir zaman yoktan bir þey yapýlmýþ deðil. Plastik cerrahinin farklý disiplinlerini yapabilmeniz lazým. Zorluðu buradan kaynaklanýyor tekniðin. Pek çok plastik cerrah yapabilir ama bu bir uðraþý alaný. Zor ve hasta grubu farklý. Maddi imkânlarý zor bir hasta grubu. Tedavi çok uzun sürüyor. Neticelerini çok sonra alma þansý var. Ameliyatlar da teknik olarak zor. Plastik cerrahinde o kadar çok iç disiplin var ki. Özel ilgi alaný kabul etmesi gerekiyor hekimin. Çok keyif alýyorum ama ben de zorlanýyorum. Ameliyatlar bir iki yýl sürüyor. Ýki üç ameliyat gerekiyor.

-Estetik cerrahiye göre daha zor bir iþ öyle mi?

Tam öyle bir þey kastetmiyorum kesinlikle. Dýþarýda estetik cerrahiden para kazanýyorum. Ama üniversitede 1986’dan beri onarým mikrocerrahisi yapýyorum. Fakültede 20 yýldýr estetik cerrahi ameliyatý yapmadým. Bu yapmayacaðým anlamýna gelmez. Vaktim olmadý. Böyle bir misyonum var. Otururken poliklinikte çocuk getirdiklerinde ayaðý parçalanmýþ kesilecek, her þeyi býrakýyor, onu alýyorum. Ýnsanlarý topluma kazandýrabiliyoruz. Ama belli bir yere kadar gidebiliyoruz. Bahsettiðim yöntemlerle tedavi ettiðim hasta sayýsý 50’yi buldu. Tedavisi devam edenleri saymýyorum. Bir hastadan iki seneden önce tam sonuç elde edemiyorsunuz. Ama þunu da söyleyeyim, estetik cerrahi konseptiniz olmazsa bu ameliyatlarý da yapamazsýnýz.

Emin Akdað - Aksiyon