Çaðýmýzýn en önemli rahatsýzlýklarýndan biri olarak kabul edilen "uyku bozukluðu", önlem alýnmadýðý takdirde ölümle sonuçlanabiliyor

Günlük uyku ihtiyacýmýzý genetik þifremiz belirler ve hayatýmýzýn yaklaþýk yüzde 33'ünü uyuyarak geçiririz. Ancak bazý insanlar çeþitli sebeplerden dolayý uyku sorunu çekiyor ve bunun sonucunda hiç de hafife alýnmayacak fiziksel ve psikolojik sorunlar yaþayabiliyorlar. Uyku bozukluklarý ile ilgili hastalýklarýn taný ve tedavisiyle ilgilenen kuruluþlar ise gelen talepler sonucunda son yýllarda büyük bir artýþ gösterdi.

Çevrenizdekiler çok þiddetli horladýðýnýzý mý söylüyor, sabahlarý yorgun mu uyanýyorsunuz, gündüzleri bitkin kalarak uyukluyor musunuz? Uykuda solunum duraklamalarý (uyku apnesi) sorununuz olabilir. Apne kelimesi Yunanca'da "soluksuz kalmak" anlamýna gelir. Uyku apnesi erkeklerde kadýnlardan 2 kat daha sýktýr ve daha çok orta yaþ üzerindeki eriþkinlerde görülür.

Uyku apnesi iki nedenle olabilir; santral ve obstrüktif.

1) Santral(merkezi) nedenle oluþtuðunda solunum çabasý yoktur.Yani beyin solunum kaslarýný uyarmaz. Bu durum daha çok ilaç zehirlenmelerinde ve beyin hasarlarýnda olur ve uyku apnesinde tek baþýna bir neden olmasý çok nadirdir.

2) Obstrüktif (engelleyici) apnede ise soluk alma sýrasýnda üst hava yollarýnda olan fiziksel bir engel vardýr. Uyku apnesinin daha sýk görülen bir nedenidir. Bu durumda beyin vücuda nefes almasý için emir verir, diyafram ve diðer solunum kaslarý bu emre cevap verir ama üst solunum yollarýnda bunu engelleyen bir bariyer vardýr. Aðzýn içinde sadece dil yoktur. Küçük dil, yumuþak damaðýn merkezinden aþaðý doðru sarkan bir et parçasý (uvula) vardýr.Bütün bu organlarýn yerinde ve doðru olarak çalýþmasýný saðlayan, dilin ve küçük dilin tabanýna yerleþmiþ olan yumuþak damaðýn kaslarý gevþer ve sarkarak hava yolunu týkar.Bu durum, nefes almayý zorlaþtýrýr ve solunumun gürültülü hale gelmesine sebep olur.Solunum periyodik olarak durduðu zaman, bu hali dýþarýdan dinleyen birisi horlamanýn belirli aralýklarla kesildiðini duyar. Bu sýrada kan oksijen seviyesi düþer, karbondioksit seviyesi artar. Kandaki bu deðiþimler beyindeki merkezleri uyararak uyanmayýý saðlar.Uyku kesilince kiþinin boyun kaslarý uyanýkken olduðu gibi normal kasýlma gösterir. Hava yolu açýlýr ve hasta tekrar uykuya geçer.Tüm bunlar çok kýsa bir zaman aralýðýnda gerçekleþir ve kiþi sabah uyandýðýnda gece uyku sýrasýnda yaþamýþ olduðu bu sýkýntýyý hatýrlamaz.Uyku apnesi sýrasýnda olan nefes kesilme ataklarý bazen bikaç saniye bazen de 1-2 dk'ya kadar sürmekte olup uyku boyunca bu atak anlarý elli-yüz kez tekrar bile edebilmektedir.

Uyku apnesi genellikle metropol yaþantýþý içinde olan kiþilerde görülmektedir.Bu rahatsýzlýkta bozulan fizyolojinin yaný sýra vücuttaki baðýþýklýk sisteminin bozulmasý, mide ilaçlarý, sinir ilaçlarý, aðrý kesiciler, antibiyotikler, anksiyeteler yani iç daralmasý iç burulmasý, kimyasal maddeler, hazýr gýdalarda bulunan koruyucu maddeler vs de uyku apnesini hazýrlayýcý faktörlerdir.

Burundan nefes almak, solunum için çok önemlidir. Hava burundan geçerken vücut ýsýsýna göre ýsýnýr, süzülür, toksik maddelerden arýnýr. Gerektiði kadar nemli olur.Uyku apnesi rahatsýzlýðý olan birçok hastanýn burnu týkalý olduðu için aðýzdan nefes alýrlar.O zaman aðýzda kuruma baþlar. Bu olaya vücut tepki gösterir ve küçük dil ve bademcikler daha da fazla büyür. Tabii burada dilin yapýsý da önemli.Dilin anatomik durumu pozisyonu, öne arkaya durumu çok önemlidir.Toksik maddeler solunum kaslarýnýn belirli þekilde belirli esneklikte kasýlmasýný engeller. Hava soluk borusundan rahatça geçemez. Bu yavaþlama bütün sistemi etkileyecek kadar önemlidir.Solunumda yavaþlama veya duraksama olduðu zaman, beyne gerektiði kadar oksijen gitmez. Bu ise beyinde tahribat riskini oluþturur.Yine alerjik ya da gizli alerjik bünyelerde reaksiyon sebebiyle küçük dil on santim kadar uzayabilir. Hatta öyle ki, nefes yolunu tamamýyla kapatabilir.

Uyku apnesi olan kiþilerde
-Gürültülü horlama
-Apne nöbetleri sýrasýnda horlamanýn duraklamasý, geçici sessizlik dönemleri
-Uykuda aþýrý terleme
-Sabah dinlenmeden kalkma, gün içinde yorgunluk hali, uyuklama
-Sabah baþ aðrýlarý, aðýz kuruluðu
-Kiþilik deðiþiklikleri, konsantrasyon eksikliði
-Cinsel isteksizlik, yetersizlik

* Uyku apnesi çocuklarda da görülebilir. Horlama, horlamayý takiben derin iç çekmler görülebilir. Genelde boyun gergin, baþ yukarý doðru yatar ve aðýz açýk kalýr. Gece kabuslar görebilir. Daha önceden tuvalet eðitimini almýþ bir çocuk altýný ýslatmaya baþlayabilir. Sabah zor uyanýr, ve gün içinde uykulu olur. Ýlginç olarak bazý çocuklarda ise uyku apnesi hiperaktiviteye ve davranýþ deðiþikliklerine neden olabilir. Uyku apnesi olan çocuklar gün içinde genelde aðýzdan soluk alma gibi durumlar oluþur.

Uyku apnesi olan kiþilerde;
-Yüksek tansiyon:Uyku apnesi olan hastalarýn çoðunda yüksek tansiyon da var. Uyku apnesi yüksek tansiyon için tek baþýna baðýmsýz bir risk faktörüdür.
-Ýnsülin direnci: Bu hastalar diyabet geliþtirmeye daha yatkýndýrlar.
-Felç ve kalp krizi oranlarý bu hastalarda daha yüksek
-Pulmoner hipertansiyon: Bu hastalarda akciðer damarlarýnda da yüksek basýnç olabilir.
-Depresyon gibi rahatsýzlýklar görülmektedir.

Uyku apnesi tedavisinde öncelikler; Hastaya "tüm gece uyku tetkiki" yapýlýr. Bu tetkik sayesinde;
Beyne ulaþan mesaj dalgalarýnýn durumu,Dil, damak, göðüs, diyafram, boyun ve çevre kaslarýndaki gerilim oraný,Gözün hareketlerindeki deðiþiklik,Uyanýkken yapýlan solunuma göre uykudaki solunum hareketleri,Kandaki oksijen düzeyi, Horlama derecesi ölçülerek toplam verilere göre hastaya teþhis konur.Sigara, içki, çeþitli uyku haplarý ve sakinleþtiriciler, kaslarýn gevþemesini artýrýr, hava yolunun daha da kapanmasýna sebep olabilirler. Bunlarý býrakmak kimi zaman yeterli olabilir. Ayrýca fazla kilosu olanlarýn kilo vermesi de etkili olacaktýr.Uyku apnesi olanlarda kullanýlan standart tedavi CPAP'týr (continous positive airway pressure). Bir mas***le hastaya devamlý olarak basýnçlý hava verilir. Bu sayede havayolunun kapanmasýný engeller. Etkin bir tedavi metodudur. Havayolunun devamýný saðlayarak uyku sýrasýnda kan oksijenini normal seviylerde tutar. CPAP'ýn baþarýsýz olduðu durumlarda cerrahi müdahale uygulanabilir.
Ameliyatla üst hava yolunu týkayan engeller açýlabilir. Farklý tipleri vardýr ve yapýlacak ameliyat hastaya özgüdür.

Uyku bozukluklarýnda en sýk rastlanan problem horlama ve onun bir ileri adýmý olan uyku apnesi. Yerleþik inanýþlar, horlamanýn bir güç ve erkeklik belirtisi olduðunu gösteriyor. Ancak horlamak aslýnda yarý boðulmak anlamý taþýyor. Çünkü horlama esnasýnda nefes yollarý kýsa bir süreliðine de olsa týkanýyor. Horlamanýn bir ileri aþamasý ise uyku apnesi yani nefesin kýsa bir süreliðine de olsa durmasý! Bu iki problem insanlar tarafýndan çok ciddiye alýnmýyor. Ancak problemler kalp hastalýklarýna yol açýyor, tansiyonu yükseltiyor, kalbe ve beyne giden oksijeni azaltýyor. Hatta uykuda ölümlerin ardýnda bazen uyku bozukluklarýnýn yattýðý da tespit edilmiþ Uyku apnesi kiþiye saðlýk yönünden rahatsýzlýklar oluþturmanýn yanýnda sosyal yöndende zararlar vermektedir.Horlayan insanlar derin uykuya dalamýyor ve bu yüzden uykularýný alamýyorlar. Gündüzleri uyukluyor, dikkatlerini toparlayamýyor ve sinirli oluyorlar. Yapýlan araþtýrmalar trafik kazalarýnýn en büyük sebebinin bu tarz sorunlarý olan insanlardan kaynaklandýðýný ortaya koyuyor.Kaynaklar Türkiye'de 16 milyon ehliyetli sürücü bulunduðunu ve bunlarýn en az 160 bininin apne hastasý olduðunu kaydetti.. Amerika'da bir yýlda meydana gelen trafik kazalarýnda yaklaþýk 1500 insan ölüyor. Bunun ekonomiye zararý ise 150 milyar dolar olarak hesaplanmýþ. Ancak Türkiye'de henüz böyle bir bilinç yok ve alkol hala trafik kazalarýnýn en büyük nedeni olarak kabul ediliyor. Uyku bozukluðunun yalnýz baþýna bir hastalýk olmadýðýný baþaðrýsý gibi bir semptom olduðunu söyleyen kronik uykusuzluk çekenlerde baþka sorunlar da ortaya çýkabiliyor. Yüksek kan basýncý, performans yetersizliði, mide baðýrsak þikayetleri, cinsel fonksiyon bozukluklarý ve astým da bu sorunlar arasýnda.

Birçok insanýn ciddiye almadýðý uykusuzluk,uyku apnesi ve horlama rahatsýzlýðý kiþilere fiziksel ve ruhsal yönden birçok zararlar vermekte ve zarar gören bu kitle günden güne büyümektedir.Uykuda ölüme kadar gidebilen bu rahatsýzlýðý Uzman bir KBB doktorundan alýnacak destek ile kýsa süre içinde yenebilirsiniz.

Kaynak: Bosphorus International Kulak Burun Boðaz Hastanesi