Saðlýklý yaþam çocuk yaþtan doðru beslenmeyle kazanýlýr

Son yýllarda bilinçlenen toplum çocuk yaþtan doðru beslenmenin çocuk yaþýndan baþladýðý konusunda hemfikir. Bebek yaþlardan baþlayan doðru beslenme insanýn tüm yaþamý boyunca saðlýðýný etkilediðini týp kanýtlamýþ bulunuyor. Beslenme alýþkanlýklarý yaþam boyu sürdürülmektedir. Þiþmanlýðýn veya dengesiz beslenmenin temelleri çocuklukta atýlmaktadýr.
Bu sebeple kiþinin saðlýklý, dengeli beslenmesi, geliþimini saðlýklý sürdürebilmesi, ideal kilosunda geliþimini tamamlamasý, fiziksel ve zihinsel aktivitelerini çok iyi bir þekilde yapýlabilecek kapasitede beslenmesi saðlanmýþ bir çocuk yetiþtirebilmemiz için birinci görev ailelere, ikinci görev ise okullara düþmektedir.
Ergenlik döneminde veya daha küçük yaþlarda çocuklarýn zihinsel, fiziksel, psikolojik saðlýklarý yeterli dengeli ve saðlýklý beslenme ile direkt ilgilidir. Saðlýklý beslenme daha küçük yaþlarda boy uzamasý ve geliþim için ne kadar önemli ise, ileri yaþlarda yani ergenlikte ise þiþmanlýðýn oluþmamasý çocuðun psikolojisi içinde bir o kadar önem taþýmakta.

Saðlýklý ideal kilosunda yeterli beslenen bir ergenin baþarýsý diðerlerinden daha fazla oluþmaktadýr. Çünkü yeterli ve saðlýklý bilinçli beslenmeye baðlý ergende ideal boy, iyi bir saðlýk, iyi bir görüntü, ideal herkesçe onaylanan bir kilo ve bütün bunlara baðlý olarak iyi bir psikoloji. Unutmamamýz gereken çocuklarýn ya da ergen olacak gençlerimizin bedenen ve ruhsal geliþimlerinin temelini bizler atýyoruz. Dinamik, saðlýklý, iyi bir pisikoloji ve öz güvene sahip bir genç nesil yetiþtirmenin altýn kuralý yeterli ve dengeli beslenmedir. Bu konuda biz ailelere ve okullara büyük görev düþüyor.
Özet olarak saðlýklý beslenme, saðlýklý çocukluk ise saðlýklý ve verimli yetiþkinlik anlamýna gelir. Biz gençlerin hatalý beslenme alýþkanlýklarý (öðün atlama, þeker, tuz ve yað içeriði yüksek besinleri tüketmek) kalp hastalýklarý, yüksek tansiyon, þiþmanlýðýn temellerini artýrýyor. Erken yaþlarda edinilen hatalý beslenme alýþkanlýklarýnýn ileriki yaþlarda deðiþtirilmesi de çok zor oluyor.
Erken yaþlarda edinilen beslenme alýþkanlýklarý ilerideki yaþlarda deðiþtirilmesinin zor olduðunun altýný çizmek istiyorum. Biz gençlerin hatalý beslenme alýþkanlýklarý (öðün atlama, þeker, tuz veya içeriði yüksek besinleri tüketmek) kalp hastalýklarý, yüksek tansiyon, ileri yaþlarda oluþan þiþmanlýðýn temellerini atýyor.
Kolestrolun çocuk yaþtan itibaren yediðimiz yanlýþ besinlerle oluþtuðunu biliyor muydunuz? Çocukluktan itibaren yaðlý yiyeceklere dikkat etmeliyiz. Zeytinyaðý, fýndýkyaðý, soya yaðý gibi vücudumuza yararlý yaðlar bile olsa, yemeklerdeki yað oranýna dikkat etmek gerekir. Bu yaðlar iyi huylu kolestrolü yükselten, kötü huylu kolestrolu düþüren yaðlardýr. Bu yararlý yaðlarýn bile miktarýný ayarlamalýyýz. Aþýrý tüketmemeniz önemli. Çünkü aþýrý yenildiðinde þiþmanlýða neden olarak saðlýðýmýzý tehdit edebilirler. Vücuda en çok zararý dokunanlar hayvansal yaðlardýr. Kuyruk yaðý, margarin gibi hayvansal yaðlarý yemeklerin yapýmýnda kullanmamakta fayda var.
Öðünlerin atlanmasý ve besin alýmýnda deðiþiklik: Günlük alýnan vitamin, mineral, protein ve enerjinin vücutta elveriþli bir þekilde kullanýlabilmesi için besinlerin öðünlerde dengeli bir þekilde daðýtýlmasý gereklidir. Bu da yemeklerin 4 ila 6 öðüne paylaþýlmasýyla mümkün.
Günümüzde okullarýn tam gün olmasý bu beslenme þeklini engellemekte. Bu konuda okullara büyük görev düþüyor. Okulda olunan saatler içerisinde mönülerin iyi planlanýp ders saatleri aralarýnýn bu öðünlere uygun þekilde planlanmasý ve mönülerin uzman eþliðinde oluþturulmasý þart.
Okul idaresi kantini denetlemeli: Okul idaresinin beslenme konusunda bilinçlendi. Menüler planlanýrken öðrencilerin görüþlerine yer verilmeli. Okul kantinlerinde satýlan yiyeceklerin saðlýklý olacak þekilde denetlenmesi önemli. Kantin yetkilileri okul idaresi tarafýndan kullanýlan yaðlar konusunda uyarýlmalý. Örneðin kantinde satýlan sandviçlerin besin kalitesi, içeriðinin arttýrýlmasý gerekli. Kepek ekmeði seçeneði gibi, daha az ekmek ama peynir ve sosis gibi diðer proteinli yiyeceklerin daha çok içermesine özen gösterilmesini temin etmeli.
Bir taraftan þiþmanlama ile karþý karþýya kalýrken diðer taraftan þiþmanlama korkusuna düþüpte aç kalarak çok düþük kalorili diyetlere yönelmek de saðlýðýmýzý olumsuz yönde etkilemektedir. Bu yaþlarda yapýlan aþýrý düþük kalorili diyetler demir yetersizliðine, zihinsel performansýn azalmasýna, kemik yoðunluðunun tam oluþmamasýna ve anoreksiya, nevroza'ya kadar uzanan bazý yemek bozukluklarýna kadar gitmekte.
Beslenmenizle ilgili dikkat etmeniz gerekenler:
1. Kahvaltý mutlaka yapýn; Eðer güne kahvaltý yapmadan baþlarsanýz baþ aðrýsý, konsantrasyon eksikliði, yorgunluk, enerji düþüklüðü ile karþý karþýya kalýrýz ve kiloda alýrýz.
Sabah kahvaltýsý için alternatiflerimiz:
• Peynir + ekmek+ bal + taze sýkýlmýþ meyve suyu
• Bir tost + taze sýkýlmýþ meyve suyu
• Haftada 2 gün peynirli omlet + ekmek + taze sýkýlmýþ meyve suyu
• Haftada 3 defa 1 bardak süt içine meyveli corn flakes ve meyveli kahvaltý
2. Günde en az 4 öðün yemek yiyin. Ara öðünde bol protein içeren sandviç ile birlikte taze sýkýlmýþ meyve suyu veya meyve yiyebilirsiniz.
3. Günde her öðün 2 bardak su içmeye özen gösterin
4. Günde en az 1 öðün sebze yiyin
6. Günde en az 2 öðün mutlaka protein içeriði yüksek menüler yemeliyiz. Et, tavuk, balýk, sosis.
7. Yemekleriniz için yeterli zaman ayýrýn, yavaþ yeme alýþkanlýðýný þimdiden kazanýn.
8. Özellikle genç kýzlar kulaktan duyma geliþi güzel diyet yapmamalý. Daha sonra þiþman olmanýza da sebep olan bu durumdan uzak durun.
9. Düzenli spor yapma alýþkanlýðý kazanýn. Bu alýþkanlýðý kazanýrsanýz yaþantýnýz boyunca sizin iyi bir dostunuz olarak yanýnýzda olucaktýr.
10. Kahve içmemeye özen gösterin ya da günde 2 fincandan fazla içmeyin.
11. Öðün aralarýnda þekerli yiyecekler tüketmekten uzak durun.
En çok yaptýðýmýz hatalar:
1. Öðünlerin atlanmasý ve besin alýmýnda dengesizlik günlük alýnan vitamin, mineral, protein ve enerjinin vücutta elveriþli bir þekilde kullanýlabilmesi için besinlerin öðünlerde dengeli bir þekilde daðýtýlmasý gereklidir. Bu da yemeklerin 4 ila 6 öðüne paylaþtýrýlmasý ile mümkün. Günümüzde okullarýn tam gün olmasý bu beslenme þeklini engellemekte.Bu konuda okullara büyük görevler düþüyor.Okulda olunan saatler içerisinde menülerin iyi planlanýp ders saatleri aralarýnýn bu öðünlere uygun þekilde planlanmasý ve menülerin beslenme uzmaný eþliðinde düzenlenmesi þart.
2. Okul yemeklerinin sevilmemesi; Okul idaresinin beslenme iþlerine önem vermesi gerekli. Artýk bu konuda okullarýmýz gün geçtikçe bilinçleniyor. Menüler planlanýrken öðrencilerin görüþlerine yer verilmeli. Okul kantinlerinde satýlan yiyeceklerin saðlýklý olacak þekilde ayarlanmasý, örneðin kantinde satýlan sandviçlerin besin kalitesi içeriðinin artýrýlmasý ekmeðin daha az peynir ve diðer proteinli yiyeceklerin artýrýlmýþ bir þekilde hazýrlanmasý önemli.
3. Bir taraf dan ergenler þiþmanlama ile karþý karþýya kalýrken diðer taraf da þiþmanlama korkusuna düþüp aç kalarak, çok düþük kalorili diyetlere yönelmekte saðlýðýmýzý olumsuz yönde etkilemekte. Bu dönemde yapýlan aþýrý sýnýrlý diyetler demir eksikliðine, zihinsel performansýn azalmasýna, kemik yoðunluðunun tam oluþmamasýna ve anoreksya, nevroza'ya kadar uzanan bazý yeme bozukluklarýna kadar gitmekte.
OKUL YEMEKLERÝNÝN ÝÇERÝÐÝ NASIL OLMALI
Okul yemeði günün ana öðünüdür. Bu nedenle yenen yemeðin iyi planlanmasý gereklidir. Yeterli ve dengeli bir öðle öðününde;
  • Birinci yemek; protein yönünden zengin et, balýk, tavuk, yumurtalý bir yemek veya kuru baklagil yemeklerinde seçilmeli.
  • Ýkinci yemek; Temel enerji kaynaðý karbonhidratlý yiyeceklerden seçilmeli ve seçilen karbonhidrat miktarýnýn iyi ayarlanmasý gerekli. Porsiyon çok büyük olmamalý, fazlasý yarar yerine kilo yapacaktýr. Bu yiyecekler bulgur, makarna, protein kalitesi artýrýlmýþ az yaðlý börek, barbunya pilaki olabilir.
  • Üçüncü yemek; Zengin kalsiyum kaynaðý olan yoðurt, ayran, meyve ve salata olmalýdýr. Her gün olmamakla birlikte haftada 2-3 defa sütlü tatlýlar menüye eklenmelidir.
Benim özellikle gözlemlediðim ve sýklýkla olan menü hatalarý; Aþýrý karbonhidrat içerikli protein oraný çok düþük menülerin sunulmasý örneðin;
Çorba (pirinçli ) + pilav + patates püresi + salata gibi ya da sebze kýzartma + pilav + çorba gibi hiç proteinli yiyecek içermeyen aþýrý karbonhidratlý çok kalorili menülerin sunulmasý.