A- Temizlikle ilgili konular:[/b]

Temizliğin imandan olduğunu her Müslüman bilir. Her iki manasıyla da Müslüman temiz insandır ve öyle olmak zorundadır. En temel ve önemli ibadetimiz olan namazı bile ancak abdestli olarak kılabiliriz. Taharet kelimesiyle de ifade ettiğimiz temizlik kavramının dinimizde daha özel bir manası vardır. Taharet temizlik demek olduğuna göre bunu gerektiren hususa da hades denir. Giderilinceye kadar namaz kılmaya mani olan hades de iki türlü olup, namazın şartları bölümünde hadesten taharet ve necasetten taharet olarak kısaca zikredilmişti. Temiz bir su ile iyice temizlendikten sonra ancak kılabildiğimiz namazımızın, Rabimizin rızasına uygun bir tarzda eda edilebilmesi için bazı hassasiyetlere dikkat etmek gerekiyor. İşte bunlardan bazıları ve kısa kısa açıklamaları aşağıda anlatılacaktır:

1- Hadesten Taharet: Gözle görülür, elle tutulur bir pislik söz konusu olmadığı halde, sahib-i şeratın necaset addettiği durumdan çıkmaktır ki, ya abdest, ya teyemmüm veyahut da gusül alınması suretiyle gerçekleşir. Bunlardan gusül hepsinin yerine geçtiği halde imkan bulunduğu takdirde teyemmüm abdestin, abdest de guslün yerine geçmez.

2- Necasetten taharet: Bu türlü necasetler ise, bizim zatında pis da pislik kabul ettiklerimizdir ki, en başta gaita ve idrar bunlardandır. Bunların ne miktarının namaza mani olduğu daha önce geçmişti. Bunlardan başka mesela alkol gibi başka necasetler de söz konusudur.

3- İstinca: Türkçemizde büyük abdest bozma dediğimiz durumdan sonraki taharetlenmedir. Bu ya taşla, ya su ile, veyahut ta her ikisiyle mümkündür ve en makbulü budur. Genellikle suyun bulunamadığı zaruret hallerinde taş kullanıldığı zaman bunun hem temiz hem de üçten aşağı olmaması gerekir.

4- İstibra: İdrardan sonra sızmaların kilotu kirletmesi ve şayet alınmışsa abdesti bozması ihtimaline karşı, bir miktar yürümek, öksürmek, yan yatmak v.s. suretiyle idrar bakiyesinden kurtulduğuna emin olmaktır. Bilhassa erkeklerin buna dikkat etmeleri gerekir.

5- İstinka: Bu fazla kullanılan bir tabir olmamakla beraber istincada hassas olmak ve mübalağa yapmaktır. Hem su, hem de taş kullanmak gibi.



B- Abdest ile ilgili konular:

Abdestin farzları daha önceki bölümde geçmişti. Onu tamamlayıcı diğer unsurlardan en önemlilerinden bazıları özet bilgiler halinde şunlardır:

1-Vacib Abdestler:

Kâbeyi tavaf etmek için abdest almak vacibtir. Hadis-i şerifte, “Tavaf namaz gibidir. Şu kadar ki siz onda söz söylersiniz. Tavafta söz söyleyen kimse hayırdan başka bir şey söylemesin” buyurulmaktadır. Bunun manası, tavaf hakikaten namaz olmadığından onda hadesten taharet vacib olup tavafın sıhhati ona bağlanmamıştır demektir. Ancak bu tavaf kusurlu olduğundan bu abdestsizlikten dolayı kurban gerekir.

2- Abdestin sünnetleri:

a) Önce elleri yıkamak, kolları yüzünü yıkadıktan sonraya bırakmak.

b) Besmele ile başlamak.

c) Niyet etmek.

d) Abdeste başlarken misvak kullanmak.

e) ağza ve buruna üçer defa su alarak temizlemek.

f) Oruçlu değilse bunları yaparken mübalağa etmek.

g) Abdest alırken sıraya riayet etmek.

h) Kollarını ve ayaklarını yıkarken önce sağdan başlamak.

i) Her azayı üç kere yıkamak.

j) Elleri ve ayakları yıkamaya parmak uçlarından başlamak.

k) El ve ayakları yıkarken parmakları hilallemek.

l) Sakalı varsa abdestten sonra altından bir avuç su ile mesh etmek.

m) Başın tamamını mesh etmek.

n) Başını mesh etmeye ön tarafından başlamak.

o) Kulakları mesh etmek.

ö) İki elinin arkasıyla boynunu mesh etmek.

p) Yıkama esnasında uzuvları ovalamak.

r) Zaman ve mekân bakımından ara vermeden uzuvları peşi peşine yıkamak.

3- Abdestin mekruhları:

a) Suyu gerektiğinden fazla kullanmak.

b) Suyu gerektiğinden az kullanmak.

c) Suyu azalara çarparak kullanmak.

d) Abdest alırken gereksiz yere konuşmak.

e) Zaruret olmaksızın başkasının yardımını istemek.

4- Abdestin edebleri:

a) Kur’an veya tefsirin dışındaki dini kitapları tutmak için.

b) Uykudan uyanıldığında.

c) Devamlı abdestli bulunmak için.

d) Mekân değiştirildiğinde.

e) Nur üstüne nur olması için.

f) Gıybet, yalan, koğuculuk, sövme, çirkin şeyler konuşma ve okuma gibi zararlı konuşma ve hareketlerden sonra, her namaz için ayrıca, cenazeye gitmek, ezberden Kur’an okumak, ezan okumak, kamet etmek, Mescid-i Nebeviye girmek, kadına dokunduktan sonra ihtilaftan kurtulmak v.s. için.

5- Abdestsiz yapılamayan işler:

a) Namaz kılınmaz.

b) Kur’an okunmaz ve K.Kerime el sürülemez.

c) Kâbe tavaf edilemez.

6- Abdesti bozan şeyler:

a) Ön ve arkadan çıkan şeyler.

b) Kadının doğurması.

c) Vücudun her hangi bir yerinden çıkan ve bulunduğu yerden akan kan ve irin gibi akıntılar.

d) Ağız dolusu kusmak.

e) Ağızdan tükürüğe eşit miktarda veya daha fazla kan gelmesi

f) Temekkün üzere (abdestin bozulmasına engel, yani yere tam yerleşmiş) olmayarak uyumak.

g) Bayılmak.

h) Çıldırmak.

i) Sarhoş olmak.

j) Namazda gülmek.

k) Arada bir engel olmaksızın erkekle kadının birbirine aşırı derecede yakın bulunması.

7- Abdesti bozmayan şeyler:

a) Çıktığı yerden dağılmayan kan ve benzeri akıntı.

b) Bir yaradan kanamaksızın bir parça düşmesi.

c) Burundan, kulaktan veya bir yaradan kurt düşmesi.

d) Tenasül uzvuna dokunmak.

e) Mahremi olmayan bir kadına dokunmak.

f) Ağız dolusu olmayan kusma.

g) Çok dahi olsa balgam çıkması.

h) Namazın dışında oturduğu yerde uyuyan kimsenin kaynağı yerden ayrılması ihtimaline kadar eğilmesi.

i) Yine namazın dışında temekkün üzere oturup uyuyan bir kimsenin bir şeye yaslanarak uyuması, hatta yaslandığı şeyin çekilmesi halinde düşme ihtimalinin bulunması.

j) Namazın içinde uyumak.

k) Gülmek veya ağlamak.

C- Gusül ile ilgili konular:

1-Guslün farları da yukarıda zikredilmişti. Ancak o üç maddenin özellikle üçüncüsüne bağlı olarak, alınan guslün geçerli olması için, vücut üzerine yapışmış ve suyun deriyi ıslatmasına mani olan şeyler mutlaka giderilmelidir. Ancak boyacıların ve benzeri meslek sahibi olanların, meslekleri gereği üzerlerinde kalan kalıntılardan tamamen kurtulmaları mümkün olmadığından bunlar affedilmiştir. Keza tırnakların altında kalmış olup tamamen temizlenmesi çok zor olan kirler de böyledir. Bununla beraber aşağıdaki hususlara riayet etmek de gusülde farz olan ameliyeler içerisindedir:

a) Sünnet derisinin içini yıkamak.

b) Göbek çukurunu yıkamak.

c) Kapanmamış olan küpe deliğinin içini yıkamak.

d) Erkeklerin saçları örgülü ise çözüp içini yıkamak. (Kadınların çözmesi gerekmez, dışını yıkasa yeter.)

e) Sakalın altındaki cildi yıkamak.

f) Bıyığın altındaki cildi yıkamak.

g) Kaşların altındaki cildi yıkamak.

h) Kadınların aşağı uzvunu yıkamaları.

2- Guslün hükmü: Guslü gerektiren duruma göre farz, sünnet veya müstehab olmak üzere üç çeşit gusül vardır:

a) Farz olan gusül: Cinsel temas (inzal olmasa bile), ihtilam (Temas olmasa bile), kadınların hayız ve loğusalık hallerinden çıkmalarından dolayı gusül yapmak farzdır.

b) Sünnet olan gusül: Cuma namazı için, bayram namazları için, hac ve umre için ihrama girerken ve hacıya göre arife günü zevalden sonra Arafat’ta.

c) Müstehab olan gusül: Yeni Müslüman olma, büluğa erme belirtileri mevcut olmasa bile, yaşça büluğ çağının son sınırı olan 15. yaşına girme, cinnet, baygınlık ve sarhoşluktan ayılma, hacamat olma, ölü yıkama, mübarek gecelerde, Medine-i Münevvereye girme, Müzdelife vakfesinde bulunma, ziyaret tavafı için Mekke-i Mükerremeye dönme, yağmur duası için, tabii afetlerin def’i için dua edileceğinde, yolculuktan dönme, günahlara tevbe için, özür kanı dinen kadın ve Hac’da şeytan taşlamak için.

3- Guslün Sünnetleri:

a) Besmele ile başlamak.

b) Niyet etmek.

c) Niyet ve besmelenin, guslün başında elleri yıkarken olması.

d) Vücuda temizlenmesi gereken pislikler varsa, bunun önceden yapılması.

e) Önce namaz abdesti gibi abdest almak

f) Ayakların altında su birikiyorsa, ayakları yıkamayı en sona bırakmak.

g) Bedene üç kere su döküp her defasında vücudu kapsamasını sağlamak.

ğ) Su dökmeye önce baştan başlamak.

h) Sonra sağ omuza,

i) Sonra sol omuza su dökünmek.

j) İlk döküşlerde vücudu ovalamak.

4- Guslün Edebleri: Guslün edebleri aynen abdestin edebleridir. Ancak gusülde kıbleye karşı dönülmez, konuşulmadığı gibi dua da okunmaz. Avret yerlerinin örtülü olmasıyla beraber, başka birisi tarafından görülemeyecek bir yerde olması da guslün edeblerindendir. Avret yerlerini tamamen gizlemenin mümkün olmadığı durumlarda, kadın kadınlar arasında, erkek de erkekler arasında yıkanmalıdır, aksi caiz olmaz. Gusülden sonra iki rekât namaz kılmak da müstehabdır.

5- Guslün Mekruhları: Abdestte mekruh olanlar gusülde de mekruhtur. Fazla olarak bunda dua okumak da mekruhtur.

D- Teyemmüm:

Teyemmüm sadece bu ümmete has bir temizlik şeklidir ki su bulunamadığı veya hastalık ve suyun azlığı gibi suyun kullanılmasına mani bir engelin bulunması durumlarında temiz olan toprak, kum, çakıl, toz v.s.ile hadesi gidermektir. Dinen teyemmüm, temiz bir toprak veya toprak cinsinden bir şey ile yüzü ve dirseklere kadar elleri mesh etmekten ibarettir. Ancak bunun teyemmüm kastedilerek yapılması şarttır ki biz buna niyet diyoruz. Burada niyet, o teyemmümle ne yapmak istiyorsa ona niyet etmektir. Yani sadece teyemmüme niyet etmiş olmakla abdestsiz yapılamayan işler yapılabilir hale gelmez. Abdest yerine teyemmüm yeterli olduğu gibi gusül yerine de yeterlidir.

1- Teyemmümle ilgili önemli hususlar:

a) Abdestte olduğu gibi teyemmümde de bir teyemmüm ile istediği kadar namaz kılınabilir. Bu namazların farz veya nafile olması arasında fark yoktur.

b) Henüz vakit girmeden yapılan teyemmümle namaz kılmakta mahzur yoktur.

c) Abdest uzuvlarının yarısı veya daha fazlası olmayan teyemmüm eder.

d) Bir namazın vakti çıkmadan su bulma ümidi varsa namaz hemen kılınmamalı, o namazın vaktinin son yarısının evveline kadar geciktirmelidir.

e) Teyemmümle namaz kılındıktan sonra su bulunur veya bulunduğunun haberi alınırsa, abdest alınarak o namaz iade edilir.

f) Vakit çıktıktan sonra ise, su bulunsa bile namaz iade edilmez.

2-Teyemmümün sünnetleri:

a) Besmele ile başlamak.

b) Sırasına riayetle önce yüzünü sonra kollarını mesh etmek.

c) Bunları ara vermeden birbiri arkasından yapmak.

d) Ellerini yere koyduğunda önce ileriye doğru sürmek, sonra geri çekmek.

e) Ellerini topraktan çekince silkelemek.

f) Ellerini yere vururken parmaklarını açık tutmak.

3- Teyemmümü bozan şeyler:

a) Abdesti bozan ve guslü gerektiren şeyler, teyemmümü de bozar. Bir özürden dolayı yapılan teyemmüm, o özrün ortadan kalkmasıyla bozulur. Bir insan cenabetten dolayı teyemmüm yapmış olsa ve sonra guslü gerektiren bir durum değil de abdesti bozan bir durum hâsıl olsa, sadece abdestsiz olmuş olur, tekrar gusletmesi gerekmez.



E- Mestler üzerine mesh:

Dinimizin bize sağladığı kolaylıklardan birisi de, abdest alırken ayakları yıkamak yerine, uygun bir mest üzerine mesh yapılabilmesini yeterli görmesidir. Mesh ile ilgili bazı hususlar şöyle sıralanabilir:

1- Meshin ***fiyeti: Ayak parmakları ucundan başlayarak aşık kemiklerini aşmak üzere bileğe doğru uzunlamasına, ıslak ve açık parmaklarla mestleri sığamaktır. Bunun farz olan miktarı, her ayağın ön tarafı üzerinde ve üç parmak genişliğindeki kısmın mesh edilmesidir.

2- Meshin müddeti: Mukim için yirmi dört saat. yolcu ve misafir için yetmiş iki saattir.

3- Üzerine mesh yapılabilen mestlerin özellikleri: Ayakları topuklara kadar örtecek uzunlukta olan, sâkı üzere duran, yani koncu düşmeyen ve içine su almayan her kalınca şey mest yerine geçer. Deri olması ve altının da meşinden olması şart değildir. Sayılan özelliklere sahipse kumaştan da olabilir. Potin, bot ve çizme gibi giyilmesi yaygın olan ayakkabı türünden şeyler de mest yerine geçer.

4- Meshin bozulması: Sürenin sona ermesi, süre bitmemiş olsa bile mestlerin çıkarılması, hatta tamamen çıkarılmasa da ayakların çok kısmının mestlerin koncuna kadar çıkarılması meshi bozar.

5- Bozulduktan sonraki hükmü: Abdestli idiyse yalnız ayaklarını yıkamakla abdest tamamlanmış olur, değilse yeniden abdest almak gerekir.

6- Not: Mesh bir ruhsat olarak caizdir, ayakların yıkanması ise azimet olarak değerlendirilir. Ayakların da yıkanması halinde suyun yetmemesi veya vaktin kaçırılması ihtimallerinin bulunması hallerinde mesh etmek vacip olur.