Beynin geliþimi gebeliðin ilk ayýnda baþlýyor ve bebek 3-4 yaþýna gelene kadar büyük bir hýzla devam ediyor. Çocuklarýn zeka geliþiminde, onlarla vakit geçirmenin ve oyun oynamanýn önemine dikkat çeken uzmanlar, onlarý televizyonun zararlý etkilerinden uzak tutmak gerektiðini hatýrlatýyor



Hacýbadem Hastanesi Kozyataðý, Pediatrik Nöroþirurji Bölüm Sorumlusu Prof. Dr. Memet Özek, çocukluk ve bebeklik dönemindeki beyin geliþimiyle ilgili sorularý yanýtladý:

Beyin geliþimi ne zaman baþlýyor, bir çocuðun zeki olup olmayacaðý anne karnýndayken mi belirleniyor?
Gebeliðin birinci ayýnýn sonundan itibaren, beyin dokusu taslak olarak oluþmaya baþlar. Buna kafatasýmýzýn içindeki beynin aynýsý diyemeyiz; ancak minik bir taslaðýdýr. Birinci ayýn sonunda baþlayan bu taslak, gebeliðin beþinci ayýnýn sonunda þekil olarak eriþkin beynine benzer hale gelir. Tek fark, eriþkin beyninin üzerinde bulunan kývrýmlarýn, beyin girintilerinin burada yer almamasýdýr; beþinci ayýn sonunda beynin yüzeyi dümdüzdür.

6. AYDAN SONRA HIZLANIR
Bu kývrýlmalar, katlanmalar altýncý ayda baþlar. Zekanýn önemli kriterlerinden bir tanesi, beynin içindeki kývrýmlarýn ve tabakalaþmanýn oluþmasýdýr. Bu da altýncý ile dokuzuncu ay arasýnda oluyor. Beynin alt yapýsý, bebek doðana kadar tamamlanmýþ olur. Beynin üst yapýsýnýn tamamlanmasý ise doðumda baþlar ve 3-4 yaþýna kadar devam eder. Dolayýsýyla, 3-4 yaþýndan itibaren çocuðun beyni görüntü olarak eriþkin beynine sahip olur. Doðduðumuzda beynimizde ne kadar hücre varsa, hayat boyu da o kadar hücre ile sürdürüyoruz. Yani doðduktan sonra yeni bir hücre yapýsý görmüyoruz.

Bir çocuðun zeki olup olmayacaðý doðuþtan mý belli oluyor?
Çocuðun yapýlmýþ olan MR'ýnda bir geliþme anomalisi yoksa, çocuðun zekasý hakkýnda erken dönemde bir þey söylenemez. Beynin belli bölgelerinde kývrýmlar yoksa, tabakalaþmada bir problem varsa, çocuðun zekasýnýn olumsuz etkileneceðini söyleyebiliriz. Ama filminde bunlarý görmüyorsak, bir þey söyleyemeyiz.

ONUNLA ÝLGÝLENÝN
Beyin hücreleri, çok fazla uzantýlarý, kollarý, bacaklarý olan hücrelerdir. Bir hücre çevresindeki diðer hücrelerle ne kadar çok baðlantý kuruyorsa, biz buna bilimsel olarak sinaps deriz, zihinsel geliþim de o kadar iyi olur. Bu tabii zekayý etkileyen faktörlerden bir tanesi; buna bizim dýþardan müdahale etme imkânýmýz yok. Sinaps sayýsý doðduktan bir süre sonra ayný devam eder; fakat bunlarýn sayýsýný dýþ uyaranlarla artýrabiliriz. Bir bebekle konuþtuðunuz zaman, sürekli olarak onunla ilgi içinde olduðunuz zaman, bu sayýyý artýrabilirsiniz. Aþaðý baktýrmak, yukarý baktýrmak, dokunmak, konuþmak, gözle takip ettirmek hep dýþ uyaranlardýr. Bunlarý ne kadar çok kullanýrsanýz, sinaps sayýsý da ona göre artýþ gösterir. Bebek geliþirken onu kucaðýnýza alýp öpmeniz yeterli deðildir. Doðduktan sonra süren beyin geliþimini beslenme koþullarý da etkiler. Belli mineraller ve protein yönünden zengin beslenme büyük önem taþýyor. Yapýlan araþtýrmalar, beslenmenin kötü olduðu coðrafi bölgelerde çocuklarýn ortalama zekalarýnýn daha düþük olduðunu gösteriyor.

Çocuklarýn zekasýný geliþtirmek için neler yapýlabilir?
Teke tek ilgi büyük önem taþýr. Çocuklarla vakit geçirdiðimiz zaman, asýl hedefimiz onlarýn aðlamasýný, yaramazlýk yapmalarýný önlemek deðil; onlarla bilgi daðarcýklarýný geliþtirecek ölçüde ilgilenmek olmalýdýr. Özellikle üç yaþýna kadar bu büyük önem taþýr. Çocuðu üç saat televizyonun önüne koyup býrakmak olumsuz bir þeydir; çocuðunuzun zekasýnýn yerinde saymasýna yol açar. Üç saati çocuðunuzla oyun oynayýp basit þeyler öðretmeye harcamalýsýnýz. Hangi hayvan ne ses çýkarýr gibi; çünkü bunlar hep ilintidir. Ýlintileri kurabilmek ise, zekadýr. Zeka, bir yerde öðrenilen bir bilgiyi bir baþka yerde, doðru yerde kullanabilmektir. Çok iyi ezber kabiliyetine sahip olmak ise zeki olmak anlamýna gelmez.

Çocukken oluþan beyin hasarlarý daha mý rahat onarýlýyor?
Hasar görmüþ bölgenin çevresindeki hücrelerin bir kýsmý, hasarlý bölgenin görevlerini belli bir oranda üstlenebiliyor. Çocukluk döneminde, bu daha fazla oluyor; yaþ ilerledikçe bu yeteneðimizi kaybederiz. Diyelim ki, kaza geçiren ve sað eli oynatan merkezi hasar gören iki hastamýz var. Biri üç, diðeri de altmýþ yaþýnda. Hasara uygun bir rehabilitasyon sürecinden sonra, üç yaþýndaki çocuðun durumu çok daha iyi olaca